Nederland steeds meer bedreigd uit het buitenland

09 december 2022 door een van onze redacteuren

Andere landen zoals Rusland en China bedreigen steeds meer en op verschillende manieren de nationale veiligheid. Dit komt onder meer door ingrijpende internationale ontwikkelingen die voor instabiliteit zorgen. De meest opvallende en zorgelijke ontwikkeling is natuurlijk de oorlog in Oekraïne, die aan verschillende nationale veiligheidsbelangen raakt.

Open maar kwetsbare samenleving

De territoriale veiligheid van de EU, de NAVO en Nederland staat hierdoor volgens hen steeds meer onder druk. Daarnaast blijft inmenging van andere landen de sociale en politieke stabiliteit van Nederland bedreigen. Ook wordt Nederland steeds vaker geconfronteerd met dreigingen tegen de economische veiligheid. Deze dreiging bestaat al langere tijd, maar is de afgelopen jaren nog groter geworden. Daarnaast staat de internationale rechtsorde in toenemende mate onder druk. Door onze geografische ligging en open kenniseconomie heeft Nederland een belangrijke strategische, fysieke en digitale positie in de wereld. Er lopen hier bijvoorbeeld ondergrondse fysieke leidingen voor energievoorziening en er ligt er een hoog ontwikkelde digitale infrastructuur waar virtuele snelwegen van over de hele wereld elkaar kruisen. Nederlandse bedrijven, onderwijsinstellingen en kennisinstituten beschikken over eigen hoogwaardige kennis en unieke know-how. Dat maakt Nederland een aantrekkelijk doelwit voor spionageactiviteiten.

De wereld verandert

Het geopolitieke klimaat in de wereld is onmiskenbaar guurder en instabieler geworden. Samenwerking met bepaalde staten levert kansen op, maar ook risico’s. Zo stellen statelijke actoren zoals Rusland en China op steeds assertievere wijze eigen belangen centraal. Daarbij gebruiken ze diverse middelen die de welvaart, stabiliteit en openheid van onze samenleving bedoeld of onbewust kunnen aantasten.

De internationale rechtsorde wordt door verschillende statelijke actoren ter discussie gesteld en neergezet als een westers construct, en daarmee structureel aangetast. Ook worden internationale normen als non-interventie, non-proliferatie en vreedzame geschillenbeslechting geschonden en vormen internationale instituties steeds meer het toneel waarop statelijke actoren de internationale rechtsorde proberen te ondermijnen.

Van desinformatie tot sabotage

De dreiging vanuit staten kan zich op verschillende manieren manifesteren. Van het verspreiden van desinformatie tot aan de inzet van (digitale) middelen voor spionage en sabotage. Dit heeft invloed op de nationale veiligheid. Het Dreigingsbeeld Statelijke Actoren 2 (DBSA 2) gaat bijvoorbeeld in op een verhoogde dreiging van een agressiever Rusland dat meermaals nucleaire retoriek heeft geuit. China is steeds assertiever en wil de internationale rechtsorde in zijn voordeel veranderen. De Russische oorlog in Oekraïne heeft in het bijzonder laten zien dat ons open en internationale karakter ons ook kwetsbaar kan maken. Daarnaast is de dreiging van ongewenste inmenging in diasporagemeenschappen onverminderd aanwezig.

Minister Yeşilgöz-Zegerius (Justitie en Veiligheid) heeft daarom op 28 november namens 8 bewindspersonen een versterkte aanpak van statelijke dreigingen naar de Tweede Kamer gestuurd. Die dreiging neemt namelijk steeds verder toe zoals uit het Dreigingsbeeld Statelijke Actoren 2 van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD), de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) blijkt.

Uit DBSA 2: Europa wordt met de oorlog in Oekraïne voor het eerst sinds 1945 geconfronteerd met een grootschalig interstatelijk gewapend conflict, waardoor de verhoudingen tussen Rusland, de EU en de NAVO tot een nieuw dieptepunt zijn gedaald. Hoewel de toekomstige ontwikkeling van de Oekraïne-oorlog moeilijk is te voorspellen, is het mogelijk dat sprake zal zijn van een langlopend gewapend conflict in Europa met kenmerken van hybride conflictvoering. Het gaat om meer dan een gewapend conflict tussen Rusland en Oekraïne; het betreft een conflict om invloedssferen, waarbij Rusland probeert delen van zijn voormalige invloedssfeer met economische en militaire middelen zijn wil op te leggen of te annexeren. Rusland verdedigt zich naar eigen zeggen tegen de vermeende expansiedrift van het Westen, in de vorm van de NAVO. Rusland heeft echter op dit moment waarschijnlijk geen intentie om een openlijk gewapend conflict met NAVO-landen te initiëren.

Minister Yeşilgöz-Zegerius “We moeten de nationale veiligheid en de democratische rechtsorde in ons land zo goed mogelijk beschermen. Deze staan onder druk, zeker met een oorlog op het Europese continent. Het is daarom noodzakelijk dat we onze aanpak van statelijke dreigingen uitbreiden en flink versterken om die dreiging het hoofd te bieden. Een robuuste aanpak, die de inzet van overheidspartijen, bedrijfsleven en kennisinstellingen verbindt, en zich richt op het beschermen van onze publieke belangen en het versterken van het vermogen om dreigingen te detecteren, aan te pakken en waar nodig te voorzien van een reactie,”

Uit DBSA 2: Personen binnen diasporagemeenschappen voelen zich regelmatig onder druk gezet, geïntimideerd of rechtstreeks bedreigd door de activiteiten die andere landen in Nederland ontplooien. Uitgangspunt van het kabinet is dat mensen in Nederland zich vrij en ongehinderd dienen te kunnen ontplooien, zonder angst voor ongewenste of heimelijke inmenging van andere landen. Hiervoor is het belangrijk dat zowel in de communicatie met andere landen, als voor mensen in Nederland helder is waar de normale vorm van interactie met andere landen ophoudt en ongewenste inmenging begint.

Proactief

Om deze dreiging het hoofd te bieden is er een aanpak opgesteld op basis van 4 belangrijke accenten:

Proactief optreden wanneer Nederlandse publieke belangen worden geschaad,
Bevorderen en beschermen van de economische veiligheid, waaronder kennisveiligheid,
Tegengaan van ongewenste buitenlandse inmenging, en
Beschermen van democratische processen en instituties.

Nederland moet proactief optreden wanneer belangen worden geschaad. Dat wordt gedaan door een Rijksbreed responskader op te stellen waardoor we snel terug kunnen duwen tegen een kwaadwillende statelijke actor. Het doel hiervan is om af te schrikken maar ook om het effect van bepaalde acties zo klein mogelijk te maken. Daarnaast gaan we onze kennis verder opbouwen door verder onderzoek te doen naar bijvoorbeeld hybride dreigingen.

Verder zeggen de ministers is het belangrijk om onze economische veiligheid te beschermen. Dit doen we door sterk in te zetten op verhoging van de bewustwording en een stevig pakket aan maatregelen om de weerbaarheid te verhogen, onder meer door spionage verder strafbaar te stellen. Een wetsvoorstel daarvoor zal op korte termijn aan de Tweede Kamer worden gepresenteerd.

Ook gaan we de risico’s van strategische afhankelijkheden van bijvoorbeeld technologie en grondstoffen verkleinen en beschermen we de vitale infrastructuur beter. Verder nemen we maatregelen om ongewenste kennis- en technologie overdracht te voorkomen, op het terrein van inkoop en aanbesteding en willen we misbruik van de kennismigrantenregeling en het erkend referentschap tegengaan.

Ook het is het belangrijk om ongewenste buitenlandse inmenging tegen te gaan. Bewustzijn hierover moet verhoogd worden. Extra inzet is nodig op ongewenste inmenging door China maar andere landen worden zeker niet uit het oog verloren. Daarnaast zal in aanvulling op de bestaande inzet meer worden ingezet op bewustwording binnen gemeenschappen, bij politieke ambtsdragers en medewerkers van overheden.

Tot slot staat ook het beschermen van democratische processen en instituties voorop. Hiervoor is bijvoorbeeld de rijksbrede aanpak van desinformatie.

Meer info: Dreigingsbeeld Statelijke Actoren 2 van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD), de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV)

Kamerbrief over aanpak statelijke dreigingen en aanbieding dreigingsbeeld statelijke actoren 2