‘Joker’ vooraan bij Oscars
In Joker speelt Joaquin Phoenix de getroebleerde Arthur Fleck, die zijn woede en waanvoorstellingen geheel en al op zijn beroep als clown projecteert. Plaats van handeling is de stad Gotham, het veelal kwaadaardige comic book spiegelbeeld van New York in de Batmancyclus. De hoofdrol is voor een getroebleerde clown, die waanvoorstellingen combineert met woede over wat de samenleving aan mensen zoals hij heeft aangedaan. De film die gemaakt is voor een voor Amerikaanse filmindustrie begrippen gemiddeld budget, is intussen een zeer groot succes. Zowel aan de kassa die nog steeds rinkelt en waar de film al meer dan een miljard opbracht, als in prijzen en nominaties. Hoe goed is de film?
Regisseur Todd Philips (1970) die vooral bekend en financieel succesvol was van comedies, heeft met deze film in de roos van een ander genre geschoten, dat van de serieuzere comic book film. In dit op personages uit Batman gebaseerde verhaal is Arthur Fleck (Phoenix) van middelbare leeftijd en lijdt aan waanvoorstellingen. Hij woont nog steeds bij zijn moeder Penny (Frances Conroy) en werkt voor een uitzendbureau dat clowns verhuurt. Hij werkt in ziekenhuizen om kinderen op te vrolijken, maar ook als sandwichman in clownspak met reclameborden op straat. Daar heeft een clown in ieder geval het voordeel dat hij door zijn grime en schmink onherkenbaar wordt, maar tegelijk is het reclamelopen een soort devaluatie van zijn beroep. Arthur droomt van een job als stand-up comedian die er echt toe doet.
Joachin Phoenix als clown zonder publiek Foto Niko Tavernise Warner Bros Entertainment
Thuis ziet hij op TV regelmatig de in Gotham gevierde talkshowhost. Murray Franklin (Robert de Niro), die door Arthur zeer bewonderd wordt. De navolging van dat voorbeeld lijkt verder weg dan ooit tevoren als Arthur door een groep jongens van zijn reclamebord en daarmee zijn inkomen wordt beroofd en vervolgens in elkaar geslagen wordt. Een collega op het uitzendbureau geeft hem een wapen om zich te kunnen beschermen. Vandaar gaat het bergafwaarts. Arthur beleeft een liefdesaffaire met een buurvrouw (Zazie Beetz) die een wrange afloop zal krijgen. Hij verliest zijn baan als clown als in een kinderziekenhuis tijdens zijn werk een revolver uit zijn zak valt. Hij weet zich geen raad, wordt in de metro belaagt door een drietal baldadige effectenmakelaars en gebruikt zijn revolver. Wat volgt is een duidelijk referentie aan Bernard Goetz die in de werkelijkheid van de jaren tachtig op dergelijke wijze een wapen gebruikte.
Fleck slaagt erin weg te komen, maar zijn daad zet Gotham op stelten. Burgemeester Thomas Wayne (Brett Cullen), beschrijft het voorval waarbij drie rijke jonge mannen het slachtoffer worden, als een daad van afgunst van mislukte mensen tegen hen die door hard werken iets bereikt hebben. Hij sorteert het omgekeerde effect: er breken rellen tegen de rijken uit. Arthur’s behandeling tegen zijn waanvoorstellingen wordt intussen gestaakt wegens overheidsbezuinigingen, waardoor hij niet meer de medicatie meer die hem enigszins in toom hield.
Phoenix als Arthur Fleck voor de spiegel. Foto Niko Tavernise Warner Bros Entertainment
Arthur heeft een weinug succesvolle comedy show in een verlopen nachtclub. Zijn verlies lijkt nog groter te worden, als zijn idool Murray Franklin in diens show op publieke TV een paar videoclips toont van Arthur Fleck om te laten zien hoe het niet moet. Hij wordt door Franklin min of meer geridiculiseerd. Bovendien komt Arthur een brief van zijn moeder tegen waarin gesuggereerd wordt dat Arthur, van hoge afkomst zou kunnen zijn. Zijn kansen keren als de door Murray getoonde clips populair blijken te zijn. De stad Gotham intussen blijft onrustig en zo ontwikkelt het verhaal zich naar een duistere reeks climaxen, die eindigen in een orgie van volkswoede en straatgeweld met alle referenties naar alle vormen van burgeropstand en systeemwantrouwen van het laatste decenium, inclusief Occupy, Gilets Jaunes, Chaoten en Anti-Globalisten.
Joaquin Phoenix is briljant als Arthur Fleck. Een Oscar lijkt hem niet te kunnen ontgaan. Bezetenheid is iets waar Phoenix goed in is, denk aan The Gladiator (Scott,2000) of The Master (Anderson,2012). Hij overtreft zichzelf als de joker uit de titel van de film, die als clown de belichaming wordt de razernij van iedereen die zich te kort gedaan voelt in Gotham. Visueel is de film goed gemaakt, de referenties aan andere films en filmmakers, als Scorsese/ Schrader 's Taxi Driver met De Niro in de rol van vigilante, naar Scorsese's 'King of Comedy met eveneens Robert De Niro, naar de Batman films van Nolan, met name die met Heath Ledger, naar de cultfilm V for Vendetta (McTeigue, 2005). Niks mee mis maar scenario en regie voelen net te dun aan voor alles wat te berde wordt gebracht. Alsof alle woede waar onze tijd mee vervuld is -denk aan het boek The age of Anger van Pankaj Mishra- door deze film enigszins gratuit geëxploiteerd wordt. De film is onderhoudend, je begrijpt het succes. Het einde is prettig multivalent. Joker 2 weer onder regie van Todd Philips staat al in de steigers. Misschien dat we tegen die tijd begrijpen waar deel één precies over ging.
‘Joker' is genomineerd voor elf Oscars. Te weten voor beste film, regie,mannelijke hoofdrol, cinematografie, kostuum, filmmontage, makeup & hairstyling, muziek original score, geluidsmontage, geluidsmix, geadapteerd scenario. Qua aantal nominaties is dat net voor 'The Irishman' (Scorsese), '1917' (Mendes) en 'Once upon a time in Hollywood' (Tarrantino) die ieder tien nominaties hebben.
De Niro als TV-host Murray Franklin. Foto Niko Tavernise Warner Bros Entertainment
Foto's: Niko Tavernise Warner Bros Entertainment
.gif)
