De stad dicht op de huid gezeten

11 januari 2011 door Ronald Glasbergen

Internationale film aan de Maas: Men on the bridge - 26 januari gaat het 40e International Filmfestival Rotterdam van start. Een van de zeven films die nu al geselecteerd zijn voor de Tiger Award competitie is 'Headshots' van Lawrence Tooley.

Cameraman is Emre Erkmen die eerder de Turks-, Duits-, Nederlandse coproductie 'Men on the bridge' – Köprüdekiler (Özge, 2009), fotografeerde.

'Men on the bridge' over een stad in transitie, draaide 5 januari eenmalig in theater LantarenVenster op de Wilhelminapier. Kaliber Film uit Rotterdam is de Nederlandse producent.

Niet nieuw

Het procedé om met acteurs die (bijna) hun eigen leven spelen, de werkelijkheid zo dicht mogelijk op de huid te kruipen is bepaald niet nieuw. Italiaanse filmers zoals Luchino Visconti gebruikten het in de jaren veertig, hedendaagse films geholpen door hoogwaardige videotechniek is er vol van en uit de tijd ertussenin zijn er tal van prominente voorbeelden te geven, van Abbas Kiarostami en de familie Makhmalbaf, tot Michael Winterbottom.

In elke film werkt het anders. De kracht van de film 'Men on the bridge' is het boeiende inkijkje dat de film in de stad Istanboel geeft. Die stad is, haast achteloos en passant met telkens de hoofdrolspelers in beeld, aanwezig. Het is of je de camera ergens anders op moet richten, in dit geval op de personages, om de stad zelf zichtbaar te kunnen maken. Of zijn die personen zelf de stad?

'Men on the bridge' toont afwisselend scènes uit het leven van drie mannen, werkers op de brug over de Bosporus. Hun levens kruisen elkaar dagelijks zonder dat ze elkaar ooit ontmoeten tussen de tienduizenden passanten op de brug. Fikrit, zeventien jaar oud, is nooit naar school geweest. Hij probeert los te komen van zijn marginale bestaan als rozenverkoper op de brug en solliciteert naar een baantje in de stad.
De achtentwintig jarige minibuschauffeur Umut pendelt heen en weer over de brug. Hij werkt hard, maar zijn vrouw Cemile wil meer luxe en de inspanning van Umut lijkt te weinig op te leveren. Dan is er Murat, een orthodox islamitische verkeersagent die werkt op de brug. Murat is vierentwintig en is in zijn vrije tijd via chatsites op zoek is naar de ware liefde. Binnenkort wordt hij overgeplaatst naar het platteland en geen meisje uit de stad wil daarheen.

Files

Elke dag reed filmmaakster Asli Özge, in de eeuwige files over de hangbrug die vierenzestig meter boven de Bosporus de Aziatische en de Europese oevers van de stad verbindt. Dagelijks zag ze de mannen die op en rond de brug een mager bestaan verdienen. Net als miljoenen anderen, naar de stad getrokken in de hoop op een betere toekomst. Özge, die de filmacademie in Istanboel volgde en een jaar ouder is dan Umut, wil er een film over maken.
Ze legt daarvoor contact met de mannen die rond de brug hun bestaan verdienen. Ze wil er een documentaire over maken. Eén van de beoogde hoofdpersonen in de film is Murat, de verkeersagent. Volgens de Turkse wet mogen politiemensen niet in films optreden. Maanden lang probeert Özge toestemming te krijgen. De agent zelf wil wel, maar mag niet. De agent wordt daarom gespeeld door zijn broer Murat, die net even geen werk heeft.

Özge besloot op basis van haar research voor alle personen in de film de dialoog te schrijven. Zo ontstond vanzelf een geënsceneerde film. Zeg maar een speelfilm. Maar de oorspronkelijke intentie als documentaire blijft er doorheen schemeren. Er wordt gespeeld maar het zijn niet- professionele acteurs die een scenario vertolken dat zich afspeelt vlak naast hun eigen leven. Dat brengt voortdurend een lichte verwondering te weeg. De toeschouwer pendelt over de vage grens tussen `echt’ en spel. En aan die ambivalentie is de camera van Erkmen, met naar het einde toe steeds meer tele-opnamen ook in close ups, doelbewust medeplichtig.

Onbevangen

Volgens Özge kan je in een speelfilm de werkelijkheid soms dichter op de huid zitten dan in een documentaire. Zeker als je mensen in hun eigen situatie wil filmen. Mensen zijn vaak meer onbevangen als ze hun eigen bestaan spelen dan als ze alleen maar geobserveerd worden. Maar in deze film is mede ook dankzij dit procedé, de uiteindelijke hoofdrol weggelegd voor Istanboel. Niet de stad als optelsom van stenen, Bosporus en 20 miljoen mensen, maar de stad als achtergrond van drie mensen en hun dromen.

'Men on the bridge'draaide op tientallen filmfestivals waaronder Locarno en Toronto en werd vorig jaar op het 39e Filmfestival van Rotterdam vertoond. Dat was in het oude LantarenVenster in de Gouvernestraat, de plek waar het IFFR ooit begonnen is en waar mensen als Fassbinder de gangen ooit onveilig maakten.

Wrang

Een tikkie wrang is dat 'Men on the Bridge', notabene een Rotterdamse co-productie, op dit moment alleen te zien is in filmhuizen in Den Haag, Utrecht en Amsterdam. Moge dat een extra reden zijn voor liefhebbers om het komende IFFR - voor het eerst aan weerszijden van de Maas - goed in de gaten te houden.

Sommige films zijn immers voordat je het weet weer uit de bioscoop verdwenen.