Wordt Nederland een republiek?

16 april 2013 door Geert-Jan Laan

Zelf heb ik wat gemengde gevoelens over ons koningshuis.

Ik heb van zeer nabij de Lockheed- affaire met de verwerpelijke rol van prins Bernhard meegemaakt.

Maar ik weet ook dat wanneer aan het begin van de vorige eeuw een serie vrouwen (de koninginnen Emma, Wilhelmina, Juliana en Beatrix) niet het koningschap hadden overgenomen we allang een republiek waren geweest. Hun voorgangers, de koningen Willem 1, 2 en 3, deden soms wel aardige dingen maar maakten er toch zeer regelmatig een zooitje van.

Ik zal een voorbeeld geven. Toen het kabinet Biesheuvel viel omdat de sociaal-democraten (DS’70) van de jonge Drees vanwege ontverantwoordde uitgaven uit het kabinet traden, meldde Biesheuvel zich bij koningin Juliana. Hij legde uit dat er geen probleem was. Wanneer Juliana hem tot informateur zou benoemen had hij zo opnieuw een meerderheid in de Tweede Kamer. Juliana liet hem uitpraten en zei daarna: ,,Meneer Biesheuvel. Dat u dat nu uit mijn mond moet horen. Maar heeft u wel eens gehoord van het woord verkiezingen?”

Vondeling
De verkiezingen kwamen. En ook het kabinet Den Uyl. Dat laatste had zij toen nog niet in de hand. Dit verhaal hoorden mijn collega Rien Robijns en ik toen wij in het kader van onze serie ‘Het geheim van Soestdijk’ voor Het Vrije Volk met een groot aantal politici in vertrouwen spraken van de toen prominente PvdA- politicus Anne Vondeling. Juliana had het trots aan hem verteld. Zij mocht deze aimabele en absoluut integere Fries wel. Hij had ervoor gezorgd, in samenwerking met de toenmalige voorzitter van de ambtenaren vakbond ABVA, Van der Poel, dat het hofpersoneel eindelijk een fatsoenlijke CAO kreeg.
Vondeling toen: ,,Het was kommer en kwel aan dat hof. Mensen kregen jarenlang geen salarisverhoging, zelfs geen compensatie voor de inflatie.”
Nadat het hofpersoneel fatsoenlijk was ingeschaald als ambtenaren was de dankbaarheid groot. Vondeling: ,,Ik kreeg ineens met kerst fazanten en konijnen toegestuurd. Vroeger mochten ze die houden als kerstbonus, maar nu konden ze dat best missen.“

RepubliekEn nu de republiek. Er bestaan in Nederland twee organisaties die de republiek willen invoeren. De oudste is het Republikeins Genootschap. Deze club is opgericht op initiatief van de voormalige topman van Elsevier Pierre Vinken met als medeoprichter de journalist en schrijver Martin van Amerongen.

Alleen hun bestaan vinden zij voldoende. Er worden geen acties gevoerd. Er wordt ook niet vergaderd. Spontaan lid worden kan niet. Alleen op verzoek mag men lid worden. Op de ledenlijst treffen we veel bekende, en soms overleden of vermoordde namen. Zoals Pim Fortuyn en Theo van Gogh, die naar we weten niet op bevel van de Oranjes zijn omgebracht. Andere bekende namen zijn Youp van ’t Hek, Ronald Giphart, de dichter Jean Pierre Rawie, maar ook de door de mand gevallen psycholoog Diederik Stapel.
Men is lid voor het leven, en zo blijkt uit de ledenlijst, tot na de dood. Zo heb ik begrepen dat de voormalige hoofdredacteur van NRC Handelsblad en staatssecretaris van Europese Zaken Ben Knapen vanwege zijn politieke vooruitzichten het lidmaatschap heeft willen opzeggen, maar dat is hooghartig geweigerd.
Eens een republikein, altijd een republikein.
Nu heb ik begrepen dat een fors aantal leden van dit genootschap een koninklijke onderscheiding heeft geaccepteerd. En vaak nog met trots draagt. Was dat sluw beleid van Beatrix? Misschien zou de nieuwe koning een ruim gebaar kunnen maken. Met de toevoeging koninklijk wordt deze rare hobby helemaal onschadelijk gemaakt. Het Koninklijk Republikeins Genootschap. Het bericht zou als rariteit vele voorpagina’s in de hele wereld halen.

Tegenhanger
Als tegenhanger van dit genootschap is in januari 1998 het Nieuw Republikeins Genootschap opgericht. De aanleiding was de afsluiting van de Dam in Amsterdam vanwege de viering van de zestigste verjaardag van Beatrix. Zij vergaderen wel en hebben nu zeven afdelingen. Ook werken ze samen met republikeinse bondgenoten in andere Europese koningrijken. Ze willen het wel allemaal heel democratisch doen. Geen aanvallen op personen van het koninklijk huis.

Ook niet verbaal of schriftelijk. Ook leden van het koninklijk huis hebben het recht om mee te doen aan de nieuwe presidentsverkiezingen.

Inperking
Met alle gekte die nu rond onze vaderlandse troonswisseling wordt opgefokt moet ik denken aan een toneelstuk van de Britse schrijver George Bernhard Shaw uit het begin van de vorige eeuw. In dat stuk heeft Engeland voor het eerst een nieuwe socialistische premier. Hij vertelt de koning dat hij de Koninklijke macht verder wil inperken. De koning antwoordt: ,,Natuurlijk. Maar zullen we over dat onderwerp eerst even verkiezingen houden?”
De premier: ,,Laten we maar even wachten.”