Weinig kennis ouderenmishandeling
Het zicht op het aantal slachtoffers van mishandeling onder ouderen in de regio Rotterdam is lastig vast te stellen. Waarschijnlijk gaat het om (slechts?) enkele honderden of duizenden gevallen. Zeker als het om fysiek of psychisch geweld gaat. Een publicatie hierover van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) in Den Haag kan niet anders dan schimmig zijn over de aantallen.
Landelijk heeft een enquête uit 2012 onder 155.000 deelnemende 65-plussers uitgewezen dat van hen 0,5 procent slachtoffer was waarbij het aannemelijk werd dat het ouderenmishandeling – in vele vormen - betrof.
Onderschat
Volgens het SCP blijven bij enquêtes veel slachtoffers buiten beeld, waardoor het werkelijke aantal wordt onderschat. De vormen van ouderenmishandeling zijn fysiek of psychisch geweld, verwaarlozing, seksueel misbruik of financiële uitbuiting. Vaak door een bekende of professional van wie hij of zij afhankelijk is. Het geweld wordt soms met opzet, maar in veel gevallen onopzettelijk gepleegd door bijvoorbeeld een overbelaste (mantel)zorger.
Het aantal meldingen van ouderenmishandeling bij Steunpunten Huiselijk Geweld (nu Veilig Thuis) stijgt jaarlijks, maar dat zegt weinig over het werkelijke aantal slachtoffers.
Psychische mishandeling wordt in bijna alle bronnen het vaakst gesignaleerd en seksueel misbruik veruit het minst. Bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) werd fysiek geweld het vaakst gemeld.
De term ‘ouderenmishandeling’ klinkt volgens het SCP zwaar voor situaties waarbij geen sprake is van opzet of van een strafbaar feit. Omdat een betere term ontbreekt voegt het SCP, dat van vele bronnen gebruik maakt, deze situaties toch op één hoop.
Steunpunt
De Steunpunten Huiselijk Geweld (SHG’s) verzamelden in 2014 landelijk ruim 2400 gevallen van ouderenmishandeling. Dit aantal is veel lager dan de naar schatting 200.000 slachtoffers uit een eerder onderzoek van 20 jaar geleden. Bij de SHG’s komen doorgaans de ernstigste gevallen in beeld waarbij de oudere zelf of diens betrokkenen (familie of professionals) in staat en bereid zijn meldingen te doen.
Dit gegeven, verzameld door Movisie, betekent volgens het SCP niet dat het aantal gevallen van ouderenmishandeling stijgt. Het laat zien dat in meer gevallen de mishandeling wordt onderkend, gemeld, en er hulp wordt gezocht.
In bijna alle bronnen wordt psychisch (vaak verbaal) geweld het vaakst gezien. Dat vaker fysiek geweld wordt gemeld, heeft er mogelijk mee te maken dat fysieke mishandeling beter te bewijzen is dan psychisch geweld, zeker als er sprake is van lichamelijk letsel.
Vaak hebben slachtoffers te maken met meerdere vormen van geweld. Seksueel geweld werd sporadisch gemeld. Of deze vorm echt nauwelijks voorkomt, is niet zeker, constateert het SCP-onderzoek van Inger Plaisier en Mirjam de Klerk.
Werkelijk aantal
Altijd is het interessant om te weten wat het werkelijk aantal gevallen is die de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) bijhoudt. In drie jaar tijd zijn 67 incidenten gemeld die door professionals waren gepleegd. In 35 gevallen werd ouderenmishandeling vastgesteld. Veel gevallen van ouderenmishandeling worden door de zorginstellingen zelf aangepakt, zo zeggen vertegenwoordigers van die instellingen.
Alleen zeer ernstige gevallen, waarvoor een duidelijk bewijs is, worden gemeld. In driekwart van de gevallen is geen sprake van opzet, maar is de zorg ontspoord door overbelasting van de verzorgende. Vertegenwoordigers van instellingen vonden in zo’n geval ‘mishandeling’ vaak een zware term en het doen van een melding bij de IGZ een buitenproportionele maatregel.
Volgens de vertegenwoordigers wordt ouderenmishandeling in instellingen ook in het merendeel van de gevallen door familieleden gepleegd. In dat geval wordt de melding niet bij de IGZ gedaan maar bij een Steunpunt Huiselijk Geweld (nu ‘Veilig Thuis).
Beter zicht
De onderzoekers concluderen dan ook dat we door het bijeenbrengen van de gegevens uit de verschillende bronnen beter zicht hebben op welke vormen in beeld komen en door wie ze worden gezien. ,,We weten echter nog weinig over het huidige aantal slachtoffers en bijvoorbeeld of dit aantal in verschillende bevolkingsgroepen (naar leeftijd, herkomst, ziektebeelden) verschilt. Meer zicht op het aantal slachtoffers en risicogroepen, en wie er een melding doen en wanneer, kan helpen de aanpak van ouderenmishandeling te verbeteren. Dat vereist echter een (complex) vervolgonderzoek, waarbij vermoedelijk altijd een deel van de slachtoffers buiten beeld blijft, welke vorm van onderzoek je ook kiest.’’
Een extra taak dus voor het SCP. Misschien dat de ‘nabije’ regio Rotterdam als proefgebied daarvoor kan dienen.
De publicatie ‘Ouderenmishandeling in Nederland. Inzicht in kennis over omvang en achtergrond van ouderen die slachtoffer zijn van ouderenmishandeling’ is te koop voor € 15,75 of gratis te downloaden bij het SCP.
.gif)
