Films met politieke lading: 'The Insult', 'The Reports on Sarah and Saleem’, ‘Marlina the Murderer in Four Acts’
Alle drie hier besproken films zijn ontstaan in een politiek klimaat dat ze niet onverdeeld gunstig gezind was. Alle drie laten ze tegen die stroom in een onafhankelijke geluid horen. ‘The Insult’ (2017) is een rechtbankdrama van de Libanees Ziad Doueiri. (Bovenste foto: Still uit 'The reports on Sarah and Saleem)
In de op het IFFR voor een Tiger Award genomineerde ‘The Reports on Sarah and Saleem’(2018) van Muayad en Rami Alayan wordt een liefdeskoppel vermalen tussen Israel en Palestina. Rami Alayan won er de Special Jury Award mee. In ‘Marlina the Murderer in Four Acts’ (2017) van Mouly Surya uit Indonesië wordt – achter de façade van een 'feministische western' – verteld over recht en onrecht op het eiland Soemba.
‘The Insult’ over daders en slachtoffers
Still uit de Insult Foto Filmdepot
Regisseur Ziad Doueiri, die eerder camera assistent van Quentin Tarantino (‘Pulp Fiction’, ‘Jacky Brown’) was, maakte met de film 'The Insult' een klassieke rechtbankdrama. De aanleiding is klein, maar de emotionele inzet voor de betrokkenen is groot. Op de achtergrond worden brandende kwesties in het Midden Oosten behandeld. Bovendien een vaardig gemaakte spannende film. Verplichte kost voor hen die de regio een warm hart toedragen.
Camour ligt 30 kilometer buiten Beiroet. De vader van de opvliegende Tony Hanna kweekte er bananen en bracht ze naar de markt. Tot in1976 Camour toneel van de burgeroorlog werd. Daarom groeide Tony Hanna (Abdel Karam) op in de stad Beiroet. Het is 2015 en in de stad waar Tony woont, is het allang weer vrede. Ook al is die betrekkelijk door de geharrewar tussen de verschillende bevolkingsgroepen. Om er enkele te noemen: de militante beweging Kataëb, waar veel christelijke en maronitische Libanesen deel van uit maken, Hezbollah, er leven miljoenen vluchtelingen in het kleine Libanon.
Er zijn dus altijd wel spanningen en demonstraties, voor de rest is het leven voor Tony Hanna niet slecht. Shirine (Rita Hayek) de vrouw van Tony is zwanger. Tony en Shirine hebben een aardige flat met dito balkon dat geen overbodige luxe is in dit Mediterrane klimaat. Tony sproeit zo nu en dan het balkon.
Een toevallig passerende voorman van een bouwbedrijf, krijgt wat water in zijn nek. Hij besluit ongevraagd een afvoer aan te leggen. Tony slaat de afvoer kapot. De voorman roept iets lelijks en gaat weg. Tony dient een klacht in bij het aannemersbedrijf. De aannemer vraagt zijn voorman excuses aan te bieden.
Kleine complicatie: de voorman heet Yasser en is van oorsprong Palestijnse vluchteling. Tony is aanhanger van de christelijk falangistische Kataëb. Zij en de Palestijnen waren aartsvijanden in de Libanese burgeroorlog 1975 - 1990. In de schermutselingen tussen Yasser (Kamel el Basha) en Tony gaat het verder dan lelijke scheldpartijen. Excuses worden niet gemaakt en Tony stapt naar de rechtbank die de aanklacht ontvankelijk verklaard. De zaak wordt opgepikt door mede- en tegenstanders van de groepen waar Tony en Yasser per definitie deel van uitmaken. Straatrellen volgen. Kranten en internationale media schrijven erover. Het conflict over een balkonafvoer wordt een zaak van nationaal belang.
Voor haast het hele Midden-Oosten ('t voormalig Byzantijnse rijk) geldt: niet alles is wat het lijkt. In dit klimaat kunnen de rollen van dader en slachtoffer op vele manieren uitgelegd worden.
Ziad Doueiri kwam trouwens zelf door de film in moeilijkheden. Politieke tegenstanders zochten en vonden een excuus om hem het leven zuur te maken. Het is 2018 en allang weer vrede – tot de volgende crisis.
‘The Insult’ is intussen, ondanks of dankzij de perikelen rond de film, de officiële inzending van Libanon naar de Oscars.
‘The Reports on Sarah and Saleem’ of de onmogelijkheid van onschuld
Film nummer twee is van de broers Muayad (regisseur) en Rami Alayan (scenarist) uit Ramallah. De film die op het IFFR 2018 met een Tiger Award is genomineerd, voert de toeschouwer met de camera van Sebastian Block mee langs de levens van twee mensen die tot elkaar aangetrokken zijn, maar die – zonder dat ze doelbewust vijand van één of andere staat zijn – mikpunt worden van zowel de Palestijnse als de Israëlische veiligheidsdiensten.
Een man en een vrouw, beide in de dertig, bedrijven de liefde in een auto. Ze kennen elkaar al langer. Het is duidelijk dat ze thuis noch in een hotel elkaar kunnen ontmoeten. Even later zien we waarom. Salim (Adib Safadi) komt van de Westbank, is Palestijn, zijn vrouw Bisan (Maisa Abd Elhadi) is zwanger. Sarah (Sivane Kretchner) komt uit Israël en is gehuwd met David (Ishai Golan). Samen hebben ze een kind.
Salim werkt voor een bakker in Palestijns Oost-Jeruzalem. Sarah beheert een café in het Israëlische Westen waar Salim croissants bezorgt. Zo rolden ze in hun verborgen relatie. Op een dag haalt Salim haar over om met hem mee te gaan naar Bethlehem, op de Westbank. Een onschuldig uitje, even wat drinken en terug. In een bar wordt Sarah aangesproken door een Palestijn die haar voor toerist aanziet. Als Salim het opmerkt ontstaat er ruzie. De beledigde cafébezoeker schakelt de Palestijnse veiligheidsdienst in. Die ruikt onraad: collaboratie van een Palestijn? De Israëlische diensten bemoeien zich ermee: collaboratie van een Israëlische? De diensten aan weerszijden van de muur, die Israël en de Westbank scheidt, zitten nu achter de identiteiten van het koppel aan. In dit obsessieve klimaat zal de relatie van Sarah en Salim niet het laatste slachtoffer zijn.
'Marlina the Murderer in Four Acts', Indonesische Western
still uit Marlina Foto IFFR
In de deze speelfilm van de Indonesische Mouly Surya wordt, met een vette knipoog naar de spaghettiwestern, de kwetsbare positie van burgers, in het bijzonder vrouwen, onder de loep genomen.
De film speelt in het dun bevolkte binnenland van het eiland Sumba, ergens in de 2010’s. Gekookt wordt nog steeds op open vuur, s avonds zijn er olielampen, maar er zijn wel mobieltjes en motorfietsen. Voor de rest zijn de verworvenheden van het westerse moderne leven praktisch afwezig.
In het huis van de jonge weduwe Marlina (Marsha Timothy) is in de kamer de mummie van haar overleden echtgenoot geparkeerd. Een merkwaardig surrealistisch detail. Een man zet zijn crossmotor voor het huis neer en gaat zonder een woord te zeggen langs de weduwe naar binnen. De ongenode bezoeker (Egi Fedly) steekt een mobieltje dat op een kastje ligt in zijn zak, gaat zitten en deelt Marlina mee dat over een half uur zijn zes vrienden zullen arriveren om bij haar te eten, haar te beroven van haar vee en haar ’s nachts te verkrachten. De weduwe besluit vanuit de smeltkroes van haar emoties, waar woede en angst om voorrang strijden, het hoofd koel te houden. De belagers arriveren, voeren haar koeien en geiten af en wachten op de maaltijd. Marlina kookt en zint op wraak.
In westerns speelt het landschap een grote rol. In ‘Marlina the Murderer in Four Acts’ is dat niet anders. De camera toont ons de weidse buitenruimte, de hoge luchten daarboven en voor het contrast tussen binnen en buiten, de acteurs, de viewpoints. De schamele interieurs leveren beelden op die de kijker geboeid houden. De 'male gaze' wordt in de film stevig afgestraft, vanuit het gegeven van de film is dat volkomen terecht. Maar het verhaal is over-the-top en de van Morricone's westernmuziek afgeleide score benadrukt dat en werkt zowel relativerend als irriterend.
Toch blijf je kijken, de details van het beeld, het breedbeeld formaat, de hoofdrolspeelster en haar schlemielig kwaadaardige belagers zijn genoeg de moeite waard. Het feministisch filmverhaal blijft dankzij de fotografie van Yunus Pasolang intact. Na afloop besef je dat deze vorm daar en op dat moment, misschien wel een van de betere vormen is om in een repressief klimaat heikele onderwerpen aan te snijden.
Rami Alayan won de Special Jury Award voor buitengewone artistieke prestatie met het scenario voor ‘The Reports on Sarah and Saleem’. De Chinese film ‘The Widowed Witch’ van Cai Chengjie werd op 2 februari uitgeroepen tot winnaar van de Hivos Tiger Award 2018.
Bron foto's: IFFR.
Foto's: Foto's IFFR & Filmdepot
.gif)
