Eten, drinken en vaak in de rij staan op HAL-schip ss Nieuw Amsterdam
Zelf heb ik nog als liftboy en hospitaalbediende gevaren op de oude ss Nieuw Amsterdam in 1959 en 1961. Ik was toen zestien en achttien jaar oud. Onlangs zijn twee boeken van auteur dr. Nico Guns over die Nieuw Amsterdam verschenen. Ik heb daar twee bijdragen aangeleverd over mijn eigen belevenissen als jongeman.
Het tweede boek, gaat bijzonder gedetailleerd in op de inzet van de Nieuw Amsterdam tussen 1941 en 1946 als zwaar bewapend troepentransportschip waarmee vele tienduizenden geallieerde soldaten naar vrijwel alle fronten zijn vervoerd.
Hieronder een samenvatting van een groot aantal gebeurtenissen en details in die periode die in Nederland nauwelijks bekend zijn.
Varen voor het vaderland (Deel 3)
De ss Nieuw Amsterdam in oorlogstijd
Een schip zoals de ss Nieuw Amsterdam dat tussen 1941 en 1946 bijna 400.000 geallieerde soldaten naar de diverse fronten vervoerde moest natuurlijk ook de tussen de zes – en tienduizend soldaten elke dag te eten geven. Bij de oplevering was gerekend op maximaal 1500 passagiers en zo'n 600 bemanningsleden. En daar was de keuken ook op ingericht. Een nieuwe uitdagende logistieke en organisatorische klus van je welste. Elke dag opnieuw.
Dus werd er gekookt voor groepen van zo'n drie tot zes duizend man.
Voor zo'n groep werden voor het ontbijt zo'n 6500 eieren gekookt, 2000 pond kippers gebakken, 9000 pond spek of 4500 pond worst. Elke dag 240 gallons melk. Het ontbijt bestond verder uit brood, ham,kaas en havervlokken.
Per bakker werd voor 5000 man brood gebakken. Het avoneten bestond en uit een dikke soep,vlees,aardappelen en groente. Als vlees was er lamsvlees en borststuk.Ook werden typisch Hollandse stamppotten zoals hutspot en boerenkool in grote hoeveelheden gemaakt. De eieren werden per dozijn gekookt, Iedere man had recht op twee stukken brood per dag. Er werd veel brood gestolen. Een bemanningslid moest 's avonds en 's nachts gewapend de wacht houden. De brooddiefstal ging maar door. Een offcier sprak zo'n bewaker daarop aan. Hij kreeg de wedervraag:,,Moet ik dan voor een brood iedere nacht iemand doodschieten?”
Tot vermaak van de soldaten werd op het achterdek een soort bingo gespeeld. Op de schepen onder Britse leiding gold vaak een regime van totale drooglegging. Dus in het geheel geen alcohol. Op de Nieuw Amsterdam werd soms het alcoholgruik van officieren of onderofficieren beperkt (zoals bijvoorbeeld geen whisky of gin) maar de gewone soldaten bleven rustig bier drinken. Zij moesten er soms wel een half uur voor in de rij staan.
Bron Foto 01: Guns, Nieuw Amsterdam. Varen 1941-1946, pagina 187. Collectie National Library of New Zealand, Wellington. Op de foto: Verpleegsters uit Nieuw Zeeland op weg naar een veldhospitaal in Egypte.
De Nieuw Amsterdam kreeg bij de soldaten al gauw de bijnaam The Lucky Lady. Het schip werd steeds meer geliefd. De goede voeding en ontspannen sfeer spraken steeds meer aan. Soms werden ook bijzondere groepen mannen en vrouwen vervoerd. En groep van enkele tientallen jonge verpleegsters zorgde natuurlijk voor een kermis van de hormon bij de duizenden jongemannen. Zoals een grote groep Italiaanse krijgsgevangenen , die luidkeels lieten blijken dankbaar te zijn dat zij het er levend hadden afgebracht. En tot hun grote verbazing merkten dat zij gewoon goed te eten kregen. Ook soms Duitse krijgsgevangen zoals enkele tientallen Duitse generaals. Een bemanningslid typeerde hen als :''Dik en deemoedig.”
De Griekse koninklijke familie werd, op tijd gevlucht voor de Duitsers, naar Durban in Zuid-Afrika gebracht. Na afloop regende het hoge Griekse onderscheidingen voor de stuurlieden en gezagvoerder van de Nieuw Amsterdam.
De bewapening groeide tijdens de oorlog tot 36 kanonnen, luchtdoelmitrailleurs en dieptebommen. Uiteindelijk hoefden ze geen enkele keer ingezet te worden. De snelheid van 22 knopen was voldoende om de Duitse U-boten te weinig tijd te geven m hun torpedo's te richten en af te vuren.
Alleen op kerstdag 1944 in de buurt van Zuid-Afrika werd een Duitse U-boot ontdekt. Enkele Britse destroyers snelden vooruit en wisten de U-boot met dieptebommen te treffen .tDe bemanning van de Nieuw Amsterdam viste later tot hun grote vreugde tientallen kletsnatte Duitse boeken op.
In totaal maakte de ss Nieuw Amsterdam 44 reizen tussen 1941 en 1946. Het schip voer 20 keer rond de wereld. Bijna 400.000 militairen werden zonder enige brokken naar de diverse fronten vervoerd.
(Zoals bij de vorige aflevering is ook dit stuk gebaseerd op het zeer gedetailleerde en complete boek van dr. Nico Guns)
Bron Foto 02: Guns, Nieuw Amsterdam. Varen 1941-1946, pagina 187. Collectie National Library of New Zealand, Wellington. Op de foto: Verpleegsters onderweg in 1941. De foto is gemaakt tijdens een druk bezochte kerkdienst aan dek.
.gif)
