Opvangplekken beter verdelen over Nederland

09 november 2022 door een van onze redacteuren

Aantallen asielzoekers per land. Duitsland , dan Oostenrijkm dan België, Nederland en Denemarken Screenshot VRT

Met elkaar zorgen voor voldoende asielopvang met een evenwichtigere verdeling over het land. Dat is de kern van het wetsvoorstel van staatssecretaris Van der Burg dat vandaag in consultatie ging. Zijn eigen partij , de VVD lag lang dwars maar ging dinsdag om nadat premier Rutte die net teruggekeerd was uit het Egyptische Sharm el Sheik, de partijen in zijn fractie bij elkaar bracht. Hij deed dat met de belofte iets te doen aan de asielinstroom.

Met het wetsvoorstel wil het kabinet een beloning bieden aan gemeenten die op eigen initiatief extra plekken aanbieden boven op wat er aan hen getalsmatig wordt gevraagd. Als het totale aanbod niet voldoet aan het benodigd aantal plekken, dan gaan provincies en gemeenten de aanvullende plekken onder wettelijke taak verdelen. Provincies en gemeenten krijgen hierbij de ruimte voor oplossingen die werken in de lokale praktijk.

In het wetsvoorstel is een 2-jaarlijkse verdeelcyclus opgenomen met in de basis drie stappen:

• In februari stelt het kabinet een raming op voor de benodigde plekken voor de komende twee jaar. Met daarbij ook de plekken voor bijvoorbeeld alleenstaande minderjarigen. De staatssecretaris brengt vervolgens de bestaande duurzame plekken in kaart en vraagt aan gemeenten vrijwillig extra plekken aan te bieden, boven op wat er van hen getalsmatig wordt gevraagd. Met als beloning 2500 euro per plek per 2- jaarlijkse verdeelcyclus.  
• Als er tot 1 mei nog niet voldoende plekken beschikbaar komen, dan krijgen provincies en gemeenten de taak om de aanvullende benodigde capaciteit met elkaar te verdelen. Voor 1 juli brengen de 12 provincies hierover verslag uit aan de staatssecretaris.
• Hij neemt dan voor 1 september een verdeelbesluit. Als de verdeling per provincie sluitend en evenwichtig is, dan neemt hij deze over. Waar dat niet lukt, stelt de staatssecretaris het verdeelbesluit in het uiterste geval zelf vast.

Voor 2023 zijn er in totaal ca 55.000 plekken nodig. Nu zijn er ca. 15.000 duurzame plekken beschikbaar. Stel dat gemeenten extra10.000 plekken tegen beloning aanbieden boven op wat er van hen getalsmatig wordt gevraagd. Dan zijn er nog 30.000 plekken over. Provincie en gemeenten bepalen met elkaar hoe zij deze capaciteit verdelen onder de wettelijke taak. Als zij daar in slagen dan neemt het kabinet deze verdeling over.

Initiatief belonen

Het kabinet wil waarderen dat gemeenten uit eigen beweging inspanning leveren voor asielopvang. De extra beloning voor een gemeente is vrij besteedbaar ten gunste van haar inwoners. Het komt bovenop de reële compensatie voor de kosten die gemeenten maken voor de opvang van asielzoekers. De voorwaarde daarbij is dat het gaat om een opvanglocatie van minimaal 100 plekken, beschikbaar voor tenminste 5 jaar. Ook kunnen locaties meegerekend worden, wanneer deze binnen één jaar beschikbaar komen.    

Tekorten oplossen door opbouw duurzame plekken

Voor gemeenten wordt het met de beloning aantrekkelijker om te investeren in duurzame opvanglocaties. Zo komt er ook stap voor stap extra capaciteit beschikbaar in de komende jaren en hoeven er steeds minder plekken onder wettelijke taak verdeeld te worden. Deze opbouw van duurzame opvanglocaties is nodig om het huidige tekort van tienduizenden plekken op te lossen.

Lokale oplossingen die werken in de praktijk

Het wetsvoorstel moet zorgen voor een betere verdeling over Nederland, al betekent dat niet dat alle 344 gemeenten tegelijkertijd opvang zullen bieden. Gemeenten kunnen elkaar helpen en met de provincie afspraken maken over wie wat doet. Dat sluit beter aan bij de lokale praktijk. De ene gemeente heeft bijvoorbeeld straks een passende opvangvoorziening, terwijl een buurgemeente juist meer doet op een ander terrein.
Daarnaast is er nog een aanvullende financiële prikkel om te zorgen voor voldoende plekken. Als een provincie extra plekken realiseert boven 75% van hun taak, dan ontvangen zij een beloning van 1500 euro per plek per 2-jaarlijkse verdeelcyclus. Het geld wordt dan naar rato verdeeld onder de gemeenten die meer doen dan getalsmatig is gevraagd.

Meer info: Kamerbrief over Wetsvoorstel gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen​