On The Waterfront
(Elia Kazan, 1954)
De film speelt zich af rond de loskaden van New York. De bond van havenwerkers is er geïnfiltreerd door de maffia. Corruptie viert hoogtij. Wie zich ertegen verzet wordt aangepakt. Een onderzoekscommissie van de gemeente staat op het punt publieke hoorzittingen te houden en maatregelen te nemen.
De achtergrond van dit verhaal was doordrenkt van de toenmalige actualiteit. Begin jaren vijftig stond het wantrouwen tegenover communisten in Amerika op het hoogtepunt. De Russen hadden door spionage de atoombom in handen gekregen. Filmmakers werden gedagvaard wegens communistische sympathieën en getuigden tegen elkaar. Budd Schulberg, boek- en scenarioschrijver van ‘On the Waterfront’, was erbij betrokken. Net als in 1952 regisseur Elia Kazan. Beiden getuigden voor de HUAC, de parlementscommissie naar on-Amerikaanse activiteiten, tegen communistische filmcollega’s. Daardoor had Elia Kazan sinds ‘52 een enigszins besmette reputatie.
De in 1909 in Konstantinopel (het latere Istanbul) geboren filmer was net als schrijver Schulberg lid van de communistische partij geweest. Door Stalins misdaden keerde hij zich ervan af. Dat maakte hem verdacht in de overwegend linksliberale filmwereld. Te meer daar het onderzoek naar communistische activiteit niet zelden een hysterische toon aannam. Maar Kazan had tegelijk ook met films zoals ‘A Streetcar named Desire ‘ (1951) bewezen een begaafd filmer te zijn.
Stuff that drives you nuts
In 1954 maakt Kazan naar het script van Schullberg ‘On the Waterfront’. Daarin raakt de jonge havenarbeider Terry Malloy – een gedenkwaardige Marlon Brando – betrokken bij de moord op een collega. Het is buiten Malloy’s schuld. De opdracht voor de moord is gegeven door gangsterbaas annex vakbondsleider Johnny Friendly (Lee J. Cobb). Malloy maakt kennis met Edie Doyle (Eva Marie Saint). Edie is de zus van de vermoorde havenarbeider Pop Doyle. Mede door het verdriet van Edie begint de moord aan het geweten van Malloy te knagen. In een gesprek met Edie zegt Malloy: ‘Conscience… that stuff can drive you nuts.’ (Geweten… het spul dat je gek kan maken’.) Ook de katholieke kerk, vertolkt door no-nonsense priester Barry (Karl Malden), speelt een rol zoals in veel New Yorkse immigrantenmilieus.
Langzaam begint bij de a-politieke Malloy de rebellie te broeien. Het lot van de broer van Edie liet zien dat de prijs van verzet hoog is. Maar behalve een aangrijpende film over een éénling die zich tegen corruptie vezet, kan de film ook gezien worden als het antwoord van Kazan en Schullberg op hun politieke critici. De overeenkomsten van onderzoekscommissies, maffia en aanklachten heen en weer liggen voor wie de achtergrond kent voor het oprapen. Maar de film heeft die beeldspraak helemaal niet nodig. Ook zonder dat was er een dijk van een film, en dat ontging niemand.
‘On the Waterfront’ kreeg in 1955 maar liefst 8 Oscars, onder meer voor de hoofdrollen van Brando en Marie Saint, voor de regie en het scenario van Kazan/Schulberg, voor de camera van Boris Kaufman en voor de montage van Gene Milford. Lee Cobb, Karl Malden en Rod Steiger werden genomineerd voor een Oscar. Ook dirigent-componist Leonard Bernstein, verantwoordelijk voor de muziek, werd genomineerd.
Of de film met al zijn succes Elia Kazan (foto hieronder) in de ogen van zijn critici daadwerkelijk kon rehabiliteren, is een ander verhaal. Maar de creatieve wraak van Kazan was zoet en leverde een schitterende film op. En de Amerikaanse communistische partij? Die bestaat tot op de dag van vandaag.
’On the Waterfont wordt éénmalig vertoond in Cinema Waalse Kerk op dinsdag 24 april om 14 uur. Het adres van de parochiezaal aan de zijkant van de Waalse Kerk is: Pierre Baylestraat 1, 3011 BH Rotterdam. Aanvang om 14.00 uur. Einde rond 16.30 uur. De entree is € 2,50. Inleider en programmeur is de schrijver van dit stukje. De muzikale begeleiding is van Maciej Domaradzki.
Bron foto's: Wikipedia.
