Kunstenaar Anneke Harmsen in haar wonderland

21 mei 2022 door Martin Reekers
Kunstenaar Anneke Harmsen in haar wonderland
Wonderlijke figuren van kunstenaar Anneke Harmsen. Foto: Martin Reekers

Een wereld met een glimlach

Toen ik het atelier van kunstenaar Anneke Harmsen binnen stapte, moest ik aan het Dalimuseum in Figueres denken. Dat staat tjokvol met objecten, beelden, meubels en er hangen talloze schilderijen van de kunstenaar waardoor ik het gevoel kreeg  dat het museum zélf eigenlijk het kunstwerk is. Alsof je het hoofd van de kunstenaar binnenloopt.

Het atelier van Anneke is vele malen kleiner dan dat van het Dalimuseum, net als haar kunst overigens die ook een veel kleinere schaal heeft dan het meeste van Dali. In beide gevallen kom je echter een wondere, intrigerende, wereld binnen. Annekes wereld glimlacht bovendien en zijzelf geeft mij de indruk een Alice te zijn in haar zelfgeschapen wonderland.

 Foto: Martin Reekers

Het begin

Anneke Harmsen woont, samen met haar huidige man radiomaker Roland Vonk, in een pand in Rotterdam-noord, waar zij ook haar atelier heeft. Anneke komt uit een gezin van zes kinderen. Ze ging toen ze een jaar of 16-17 was van school. Met haar vriendje leefden zij als hippies wat in de marge. Ze rommelden en reisden wat en rookten hasjiesj. Anneke raakte zwanger van een nieuwe vriend en begon toen optimistisch aan een bestaan als bewust ongehuwde moeder. Nadat haar zoon 12 jaar was, besloot ze VWO voor volwassenen te gaan doen. Nadat zij die opleiding succesvol had afgerond, koos ze voor de studie beeldhouwen aan de Willem de Kooning Academie. Anneke: ’De keuze voor de kunstacademie was niet zo praktisch, omdat de kansen op een solide inkomen daarmee niet groot zijn. Maar ik wilde het heel graag. Je wordt daar opgeleid om kunstenaar worden en moet daarvoor bij wijze van spreken je oor afsnijden. Het ging niet over geld en hoe je je moest redden daarna. Ik had ook niet veel nodig dus het ging allemaal wel. Ik ben kunst blijven maken en had ook wel exposities en zo. Maar de spoeling was dun. Je moet assertief zijn en de deur uitgaan. Dat vind ik wel moeilijk. Nog steeds. Daarom ben ik zo blij met mijn eigen ruimte’.

Oma’s postkantoortje

Die eigen ruimte, voorzien van een etalage aan de straatzijde,  heeft Anneke “Oma’s postkantoortje”  gedoopt en niet zonder reden. Haar zoon Thomas kampte met zichzelf en maakte uiteindelijk een einde aan zijn leven. Dat was vanzelfsprekend een uiterst traumatische ervaring. Anneke: ’Ik had een cassettebandje van Thomas van toen hij kleuter was. Dat had Roland voor mij op CD gezet. Ik had het al heel lang niet meer gehoord. Daar was Thomas een beetje baldadig en zei hij  met zo’n kinderstemmetje: en opa en oma en opa en oma en opa en oma en daarna “papoea”. Het was heel bijzonder om dat samen met Roland te beluisteren. Toen we onze hond Mees net hadden en zij in een onverhoeds moment bij mij op schoot zat, zei ik: Jij bent het kleinkind dat ik nooit zal hebben. Op een of andere manier zijn Roland en ik elkaar ook opa en oma gaan noemen. Je denkt oma’s postkantoortje, wat gezellig. Maar eigenlijk is het allemaal niet zo gezellig. En toch ook weer wel. Het is mijn manier om te dealen met dingen. Het moet toch een beetje dragelijk blijven. Het postkantoortje was eerst een website waarop ik dingen aanbood. Ik stuurde op wat ik verkocht en zo kwam ik op postkantoortje. Toen kreeg ik dit atelier en dacht: ik noem dit oma’s postkantoortje. Ik heb wel eens mensen aan de deur voor brieven, enveloppen en postzegels en zo ha, ha, ha.´

Foto van:  www.annekeharmsen.nl 

De kunst

Anneke’s kunst is veelvormig. Haar atelier is een wereld op zich. Het staat er propvol met veelsoortige miniatuurkunstwerken.  Je ziet er wonderlijke papier-maché figuren, collages, poppenhuisscenes en, anders dan in het Dalimuseum, is hier te midden van dat alles de kunstenaar zelf aan het werk. Nieuw autonoom werk en werk in opdracht. Maar ook bestaande creaties houden haar aandacht. Anneke: ’Als je kijkt naar die kleine assemblages hier, dan staan die lekker te groeien. Soms haal ik er eens wat uit weg en dan zet ik er weer iets anders voor terug tot ik denk ik: oh ja nu is het klaar’.

Je vindt er composities waarin bestaande objecten surrealistisch gecombineerd zijn. Ze lijken een onaf verhaal te vertellen waardoor je je als kijker uitgedaagd voelt het zelf af te maken. Zoals een kistje met een poppetje van politieagent met het konijn in de armen en de tekst: ‘hij gunde zich niet den tijd’.

Foto: Anneke Harmsen

Anneke: ’Ja, gaat dat over mijn zoon? Die is van de Euromast gesprongen. De politie belde mij op. Thomas had geen tijd om iemand te worden. Een ander ziet dat er natuurlijk helemaal niet in, maar het wil niet zeggen dat er in iemands’ anders hoofd niet ook iets gaat bewegen als je dat ziet. Iets dat boven de betekenis van het object uitstijgt. Of het nou zo’n klein dingetje is of een groot serieus kunstwerk... Wat ik doe is geen mainstream beeldhouwen of schilderen. De ene keer maak ik collages en dan zit ik weer miniaturen te maken. Ik ben gemakkelijk afgeleid. Dat vind ik ook helemaal niet erg want ik houd van de beweeglijkheid ervan. Als iets een plan is en een einddoel heeft, gaat er ook iets van de vrijheid verloren. Maar ik wil mezelf wel af en toe bewijzen dat ik iets kan afmaken’.

Huisvlijt of kunst.

Anneke: ‘Met mijn materialen zit ik op de grens van wat lullig is, maar ik denk niet dat mijn werk dat is. Het materiaal heeft iets knutseligs. Mensen noemen het wel eens huisvlijt of creabea. Ik vind dat het kunst is omdat het helemaal uit mijn tenen komt. Ik ben pas klaar als ik denk: nu leeft het. Dit is wat ik wilde zien. Ik maak niet nog een keer zoiets want ik moet nieuwsgierig zijn naar hoe het wordt. Het ziet er soms wel kinderlijk uit met speelse figuren van papier-maché. Eigenlijk zit ik hier gewoon te spelen. Ik zeg ook altijd dat ik niet ouder wordt dan negen. Wat je in al mijn werk ziet is de lol die ik er in heb om het te maken. Het ziet er vrij eenvoudig uit, maar het luistert heel nauw. Als het niet goed is moet het helemaal uit elkaar. Er zit ook een twist in, maar niet iedereen ziet die. Soms leg ik die er wat dikker bovenop. Zo had ik in mijn etalage een groep demonstrerende figuren die spandoeken hadden met ‘Leve de vrijheid’ en ‘Weg met de polarisatie’ erop’.

De onderstaande foto laat ook duidelijk die twist zien. ‘Leve de wetenschap’ luidt de boodschap op het vlaggetje waarmee de konijnverpleegster vrolijk wappert terwijl zij in haar andere poot een potje met 100 kenniscapusles draagt.

  Foto: Martin Reekers

‘Meestal zie je die twist niet als je niet goed kijkt’, zegt Anneke. ‘Ik leg er dingen in maar of ze er uitgehaald worden doet er niet toe. Natuurlijk maak je niet alleen dingen voor jezelf. Je hebt feedback nodig, anders ben je een raar geïsoleerd iets. Dat wil niemand als het goed is. Maar ik heb geen eisen over wat die feedback dan zou moeten zijn. Ik vind het leuk als er kinderen hier staan te blèren en ik vind het prima als iemand zegt : Oh ik ben óók zo’n creabea. Er zijn mensen die er een hekel hebben aan om creabea genoemd te worden, want dat vinden ze minderwaardig. Ik vind iemand die creatief zit te breien niet minderwaardig. Het gaat mij niet om een hiërarchie in wat mensen doen. Iedereen kijkt op z’n eigen niveau, met zijn eigen ogen. Ik heb er veel plezier in als het aanslaat. Ik denk dat ik mezelf vorm geef in mijn werk. Dat kind van negen in mij heeft heimwee naar die tijd waarin je zó in dingen op kon gaan dat ze echt waren. Dat kan natuurlijk nooit meer als je volwassen bent, maar ik kom heel dichtbij.’

Af en toe vraagt Anneke zich af of ze zich niet meer zou moeten richten op verkoopbare galeriekunst. Anneke: ’Eigenlijk weet ik niet of ik dat wel wil. Ik heb, denk ik, behoefte aan de luwte waarin ik nu zit. Die biedt rust en geluk. Ik ben een beetje een kluizenaar en daar moet ik wel voor opletten. Ik hoef niet per se beroemd te zijn maar ik wil ook niet de risee van het dorp zijn. Zo van: die is een beetje getikt, die zit de hele dag te knutselen. 

Hollywood in Rotterdam-noord

Sinds enige tijd zijn de figuren van Anneke ook de sterren in een kinderfilm die ze aan het maken is. Een kleine filmset vulde een hele hoek van haar atelier. Fragmenten zijn te zien op haar facebookpagina:  https://www.facebook.com/anneke.harmsen1. Kijk ook het videoportret op: www.youtube.com/watch?v=C_2SS2f8RLs&t=41s 

Anneke: ‘Dat filmpje, is een verhaaltje dat ik schreef toen ik met een gebroken enkel zat en wekenlang alleen maar een beetje kon tekenen aan de keukentafel. Daarna bleef dat jaren liggen. Van de winter bedacht ik me dat ik het wilde afmaken. Het verhaaltje moest getekend worden en dat vind ik ingewikkeld. Ik ben het niet gaan tekenen maar ik heb allemaal objecten en achtergronden gemaakt en die in stop-motion gefilmd. Daar was ik maanden mee bezig’. Omdat het een prentenboek verhaal is waarin de figuren tegen elkaar praten, miste Anneke dynamiek in de film en verloor ze haar interesse in het filmpje voor het af was. Ze gooide het over een andere boeg. Anneke: ’Ik heb figuurtjes van karton gemaakt en daar verhalen bij bedacht en dat filmpje komt er’.

 Foto Martin Reekers

Wat ik er ook mee wil onderzoeken is hoe ik mijn werk meer verhalend kan maken. Ik wil dan ook van kinderverhalen af en wat uitgesprokener worden. Maar ondertussen zit ik dus alweer bij die kortonnen poppetjes en die verhaaltjes. Zo gaat het dan bij mij’.

Oma’s postkantoortje bezoeken

Iedereen kan Oma’s postkantoortje aan de Rodenrijselaan 39 in Rotterdam bezoeken en zelf binnentreden in oma’s wondere wereld. Er is veel te zien en het kost niets. Elke eerste zaterdag van de maand verwelkomt Anneke je graag tussen 12.00 en 17.00 uur. Je kunt ook een afspraak maken of, als je toevallig langsloopt en licht ziet branden, tik je even op het etalageraam en dan laat ze je graag binnen.

Kijk ook eens op haar website

 

Foto's: Martin Reekers

Meer over:
Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.