De geschiedenis afdekken met beton is de bommenwerpers gelijk geven
Het lijkt een draaimolen. Het begon bij het bombardement wat erop volgde is ontzetting, leegte en vijf jaar oorlog. Wat daarop volgde waren heimachines en beton: de wederopbouw. Het bombardement is de grote beweger in dit verhaal. Het verhaal over het bombardement werd gaandeweg waarheidsgetrouwer. Het verhaal dat daarna kwam dat begon in '45, valt daarbij zo lijkt het, in het niet.
Het plan, Fall Gelb, bestond uit een reeks snelle tactische veroveringen die mogelijk werden door het gecombineerd inzetten snelle pantsercolonne´s, die oprukten naar een aantal strategische punten en installaties die deels al door luchtlandingstroepen waren ingenomen, alles ondersteund door al dan niet tactisch bombarderende luchtmacht. Erachteraan kwam dan de infanterie.
Nazi Duitsland had daarmee succesvol ervaring opgedaan in ´Fall Weiss´ de aanvalsoorlog tegen Polen in 1939. Buitenlandse correspondenten gaven in het verslaan van die oorlog voor het eerst bekendheid aan het woord ´Blitzkrieg´. De Duitse dictator Hitler vond dat maar een raar woord toen het hem ter ore kwam: ‘Blitzkrieg, das Wort ist eine rein italienische Erfindung'. De Rotterdammers die het overkwam, zal het om het even zijn.
Ze werden na enkele dagen vuurgevechten, eerst bij vliegveld Waalhaven, toen rond de Maasbruggen, geconfronteerd met een vernietigend bombardement . Daarin zaaiden brisantbommen door hun scherfwerking optimale vernieling in de oude stad. Gasleidingen werden afgereten, overal braken branden uit. Achteraf weten we dat er toen ongeveer 900 mensen omkwamen. Hoeveel precies in dat dicht bevolkte stadscentrum zal nooit bekend worden. 80.000 mensen werden dakloos.
screenshot uit Duitse archieffilm
Eén eskader bommenwerpers maakte dankzij lichtkogels van de Duitse bevelhebber Schmidt, rechtsomkeert, het andere legde het bommentapijt dat de binnenstad vernielde. De branden en het op de overgaven volgende puinruimen, dat voor een deel ook sloop was, deden de rest. Vanuit Den Haag kwam kort daarna van de tijdelijk hoogste bewindsvoerder ir. Ringers een onteigeningsdecreet wat de weg vrij maakte voor het tabula rasa maken van de binnenstad. Een leeg wit veld waarop vooruitziende geesten een nieuwe stad, een Nieuw Babylon , denk aan de latere Cobra kunstenaar Constant Nieuwenhuis, aan de eigentijdse Rotterdammer Gyz de la Rivière. Maar denk ook, dat is de keerzijde, aan patserige projectontwikkelaars die het wel een geinige naam vinden om hun smaakloze winkelcentrum mee te financieren. Maar dat was allemaal later. Tijdens de oorlog waren het havenbaronnen en natuurlijk die ene zeer welgestelde handelaar in koffie en thee.
Helaas ontbrak het hen en ook hun opvolgers decennialang aan een vooruitziende geest en zaten ook in vredestijd opeenvolgende generaties Rotterdammers met een lege en zeker een halve eeuw hopeloze binnenstad opgescheept. Die leegte was vaak heel letterlijk, de afwezigheid van gebouwen in het hart van de stad. Noodpaviljoens op bijvoorbeeld het Weena of de Coolsingel moesten dat vullen. Soms was het de leegte van de monofunctionaliteit die de binnenstad na het leeglopen van de banken, winkels en kantoren uitgestorven achterliet . Anders was het wel de leegte van het wegenplan, brede boulevards omgeven door nieuwbouw die deed denken dat alle moderne architectuur na de tijd van Walter Gropius, Le Corbusier, Brinkman en Dudok, was bedacht door droogstoppels. Niks ten kwade van al die Rotterdammers die e toch doorheen leefden en soms ook stevig feestten, die maakten er het beste van.
De oorzaak die de trein van gebeurtenissen in beweging zette was het bombardement. Dat maakte sprakeloos en weerloos zeker in oorlogstijd. Daarop volgde het doelbewust uitwissen van vrijwel elk spoor van het verleden in de binnenstad. Vrijwel elke binnenstad in Duitsland met bommentapijten overdekt ging beter om met zijn verleden, het stenen geheugen van de stad. Misschien omdat ze na de oorlog goede reden hadden om al die autoriteiten te wantrouwen. Maar ook in het Spaanse stadje Guernica doen de smalle hoge straten van de binnenstad voor de argeloze bezoeker niet denken aan het feit dat Italiaanse en Duitse bommen daar vrijwel geen steen op de andere lieten staan.
Het herdenken van 14 mei 1940 moet daarom niet alleen gaan over de misdaad van het bombardement en zijn talloze slachtoffers, het moet ook gaan over de veronachtzaming van de stenen geschiedenis van de stad en daarmee de veronachtzaming van de overlevenden die met dat lege hart moesten leven. Het zou ook moeten gaan over het misbruik dat is gemaakt van het Nieuwe Bouwen, van de 'Moderne' architectuur, stromingen met in beginsel grote kwaliteiten. Het zou ook moeten gaan over de geschiedenis, het geheugen van de stad. Dat zijn behalve de boeken, de bewoners, de herinneringen ook de straten en gebouwen van voor mei 1940. De geschiedenis afdekken met beton is de bommenwerpers gelijk geven.
.gif)
