Nooit kans op kernenergieramp in regio

17 maart 2011 door Hans Roodenburg

Van de kerncentrales in het Zeeuwse Borssele en het Belgische Doel naar Rotterdam is het hemelsbreed circa 90 kilometer.Zelfs al zou daar de allerzwaarste kernramp plaatsvinden – hetgeen totaal onwaarschijnlijk is – dan is de afstand groot genoeg om het gevaar van zware radioactieve straling teniet te doen. Zelf woon ik nog net in Zeeland hemelsbreed op ongeveer de helft van de afstand tot Rotterdam. Maar ik maak mij totaal geen zorgen over een kernramp in Borssele of Doel.

Feit is dat de gevolgen van de zeer zware aardbeving in Japan en – nog erger – de daarop volgende tsunami voor de kerncentrales in Fukushima nog nauwelijks zijn te overzien. Zelfs de meest pessimistische deskundigen roepen al dat ‘Fukushima’ – hoe zorgwekkend ook - nooit zo erg kan worden als de grootste kernramp tot nu toe, die van Tsjernobyl in de Oekraïne op 26 april 1986. De kerncentrales zijn ook volstrekt onvergelijkbaar.

Een vergelijking met een mogelijk catastrofe in Borssele of Doel is dan ook helemaal niet te maken. In Fukushima zijn de nucleaire centrales van een heel ander (verouderd) type, hebben heel andere veiligheidsmaatregelen genomen en staan daar in de buurt van een breuklijn in de aarde die heel gevoelig is voor aardbevingen.

Wie de (Nederlandse) tv-media en vaak ook de kranten volgt over de mogelijke kernramp in Japan, moet hier aan de andere kant van de wereld bijna tot de conclusie komen dat ook ons land rijp is voor rampspoed. Er wordt wat af gespeculeerd over de gevolgen van de Japanse problemen. Journalisten, gepresenteerde deskundigen en de gebruikelijke actievoerders tégen kernenergie buitelen over elkaar heen om hun ongefundeerde meningen te geven.

Hijgerig

Nieuws is in deze tijden heel ander nieuws en het lijkt erop dat een ieder zich op grond van vrijheid van de meningsuiting ermee mag bemoeien. Met alle chaos en hijgerige reportages van dien. De burger moet bijna gek worden van de veelheid van ongestructureerde informatie.

Enige kille relativering is er niet meer bij of wordt in de hypes ondergesneeuwd. Zelfs een kwaliteitskrant als NRC Handelsblad laat zich soms verleiden tot het opwekken van angsten. Op de televisie (bij de NOS) is het dan ook een verademing als atoomdeskundige Wim Turkenburg wordt ingeschakeld. Bij alle nogal retorisch gestelde verontruste vragen van presentatoren en journalisten blijft hij de rust zelve, relativeert en geeft heel goed aan wat in het uiterste geval de ingeschatte gevolgen kunnen zijn voor een gebied van maximaal 100 kilometer in de omtrek van de centrale in Fukushima.

Waandenkbeelden

Bij kernenergie komen onder de mensen – en vooral onder de tegenstanders – waandenkbeelden naar boven. Tijd dus om ons bij de kille feiten te houden en te relativeren.

De ramp in Tsjernobyl – nogmaals: die van Fukushima zal niet in de buurt komen – heeft rechtstreeks het leven gekost aan 47 medewerkers (veelal reddingswerkers). Daarnaast zijn binnen korte tijd negen kinderen aan schildklierkanker overleden. Veel mensen zijn in 1986 blootgesteld aan sterke nucleaire straling in de buurt van Tsjernobyl en hebben schildklierkanker gekregen of hebben nog steeds een verhoogde kans dat deze ziekte bij hen zich ontwikkelt. De ziekte blijkt overigens tegenwoordig voor meer dan 90 procent te verhelpen.

Gaat het om het uiteindelijke aantal dodelijke slachtoffers door Tsjernobyl (op langere termijn dus), dan moeten we alweer gaan speculeren. De meest pessimistische voorspellingen (van deskundigen en milieugroepen) gaan uit van 4000 doden.

Feit is dat er tot nu toe in Japan nog geen enkele dode is gevallen door de problemen met de kerncentrales. Mogelijk zullen sommige medewerkers (in de centrales werken circa 150 mensen die elkaar afwisselen) (zwaar?) ziek worden. Zij vormen de grootste doelgroep die door teveel straling worden bedreigd. De bevolking is in een gebied tot 20 kilometer van de centrale geëvacueerd.

Leren

Misschien kunnen we in Europa nog wat leren van de Japanse situatie. De Japanse kennis op kernenergiegebied is minstens net zo hoog als die in Europa en de Verenigde Staten. Er komen wel steeds meer berichten naar buiten dat de verantwoordelijke mensen van de kerncentrales in Fukushima zich niet heel goed hebben gehouden aan de internationaal gestelde veiligheidsregels.

In vergelijking met een andere energiedrager voor opwekking van elektriciteit, de wereldwijd gedolven steenkolen, is kernenergie in dit kille stuk bijna veilig te noemen, nog afgezien dat zij milieuvriendelijker (geen uitstoot van CO2) is.

Immers in de kolenmijnen van alleen al China kwamen vorig jaar 2400 mensen (direct) om het leven. Dat loopt ook wel aardig terug want in 2002 waren dat er nog 7000. Dan hebben we het hier nog niet eens over de diepe kolenmijnen in Zuid-Amerika, waar waarschijnlijk jaarlijks ook minstens honderden mensen om het leven komen.

Andere gevolgen

Voorts zijn er nog andere gevolgen door het werk van mijnwerkers (stoflongen, mogelijke andere vormen van kanker). Net zoals met radioactieve straling na kernrampen is na vele jaren nauwelijks nog een rechtstreeks verband te leggen met het vroegere werk van mijn werkers. Vraag het maar eens aan Limburgers die tot begin jaren ’70 in de kolenmijnen daar werkten.

Dus staat de kille feitelijke meter van directe doden bij kernrampen thans op een vijftigtal mensen, die van de kolenmijnen in de afgelopen halve eeuw op minimaal 100.000. Als de voorspelling uitkomt dat het uiteindelijke aantal dodelijke slachtoffers van kernenergie op lange termijn uitkomt op 4000 mensen, dan zal het aantal doden door kolenmijnen als gevolg van naijleffecten vele malen groter zijn.

Gewaagd

Misschien is het gewaagd, maar de relativering ligt voor de hand: elektriciteitsopwekking door kolen is vele malen gevaarlijker dan kernenergie in de wereld tot nu toe. Blijft natuurlijk overeind dat we alle krachten moeten blijven inzetten om de veiligheid van kernenergie verder te ontwikkelen. Aan de prijs van elektriciteit zal het niet liggen. Die blijft hoe dan ook lager met kernsplijting dan met opwekking door grote hoeveelheden kolen die gedolven moeten worden en in massa over de wereld worden getransporteerd.

De regio Rotterdam hoeft zich geen zorgen te maken over een nucleaire ramp hier. Kil geredeneerd zou op de nieuwe Maasvlakte 2 (circa 50 km van de stad) heel gemakkelijk een moderne en nog veiliger kerncentrale gevestigd kunnen worden. Want de risico’s van kernenergie worden thans ná Japan zwaar overdreven.