Kan kunst onze wereld redden?

19 juli 2019 door Rein Heijne

(Door Rein Heijne)

All life is problem solving
Karl Popper

Lenigheid van geest is een belangrijke voorwaarde voor het geweldloos hanteren en oplossen van problemen, zowel op het persoonlijke als op het maatschappelijke vlak. Kunst kan de lenigheid van geest bevorderen en zodoende bijdragen aan het creatief oplossen van problemen en conflicten. Volgens de Duitse dichter Schiller moet kunst de eerste plaats in de geschiedenis van de mensheid innemen, omdat ze alle vermogens van het individu aanspreekt, zijn zintuigen, zijn gevoelens.

Het beleven, genieten en beoefenen van kunst kunnen de menselijke geest prikkelen, de creativiteit stimuleren en vooral ook de maatschappelijke horizon van mensen verbreden. Het hedendaagse probleem is echter dat veel politici en politieke denkers helaas lijden aan een tunnelvisie en niet verder kijken dan hun eigenwijze neus lang is. In het maatschappelijke verkeer bewegen zij zich vaak zonder achteruit- en zijspiegels. Zij hebben vooral oog voor hun eigen spiegelbeeld. De grote kracht van kunst is nu juist dat zij voor die hoogstnoodzakelijke spiegels kunnen zorgen.

Tegenover dit politiek tekort staat het menselijk teveel. Want mensen hebben meer in hun creatieve mars dan wat de politieke en maatschappelijke werkelijkheid hen lijkt toe te staan. Filosoof Kees Vuyk stelt dat de waarde van kunst is dat zij het leven voor mensen mogelijk maakt. Kunst kan in ieder geval mensen inzicht verschaffen in de onbegrijpelijkheid van hun wezen. Dat inzicht zou het vertrekpunt moeten zijn van elk handelen. Want hoe intelligent mensen hun leven ook inrichten, hoe mooi hun doelen en hoe goed hun bedoelingen ook zijn, er is altijd meer dan ze kunnen overzien en beheersen. Het kan daarom altijd gebeuren dat ze ontroerd raken door iets dat hun waarden omverwerpt en daardoor gaan inzien dat die waarden gemeenschapswerk zijn, waarover ze zich met elkaar moeten verstaan. Dat gebeuren is de waarde van de kunst, aldus Vuyk.

De maatschappelijke betekenis van kunst is dat zij ons laat zien dat niets vaststaat en dat alles ook anders kan. Kunstzinnige vorming kan dialoog, communicatie en verbondenheid bevorderen maar vooral ook verstarring, en onverschilligheid tegengaan. Zodoende zou kunst, kunstzinnige vorming een sterke bindende factor binnen een samenleving kunnen zijn en tevens perspectief kunnen bieden op een creatieve aanpak van de grote problemen die op ons afkomen.

Hoogste tijd dus dat de verbeelding aan de macht komt.