Nederland in tijden van oorlog

25 juli 2014 door Ronald Glasbergen

In 1962, in het hart van de Koude Oorlog schreef Barbara Tuchman ‘De kanonnen van Augustus’. Dat boek ging over het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Nederland was in die tijd neutraal, maar voelde door de vele vluchtelingen en geïnterneerden, indringend de gevolgen van de oorlog.

De handelsblokkade die Engeland rond Europa aansnoerde trof Nederland naarmate de oorlog vorderde steeds dieper en de pers hield de bevolking op de hoogte van de steeds meer slachtoffers eisende oorlog. In die zin was het gebulder van de kanonnen van de fronten waar Tuchman het over heeft, ook in Nederland te horen.

Gebulder
Nu, een eeuw later klinkt een ander gebulder door de zomer, maar het heeft alles met oorlog te maken. Het komt van de randen van het continent of net daar buiten. Uit Oekraïne, Syrië en Irak, uit Israël en Gaza, uit Libië waar het na de Arabische Lente nooit meer vrede is geweest, uit Mali, uit Noord en Zuid-Nigeria, uit de Centraal Afrikaanse Republiek uit West en uit Zuid Soedan, uit Somalië.
Ze brengen door hun vluchtelingen die via de Oost- en de Zuidgrenzen Europa binnenvluchten, het gebulder van de kannonen dichtbij. Je hoeft trouwens geen deel uit te maken van de EU om vluchtelingen van over de randen van Europa te herbergen: ook Noorwegen en Zwitserland krijgen hun deel.
Harry Mulisch die over de Tweede Wereldoorlog zei dat die niet voorbij was zolang de laatste overlevende nog leeft, had daarin geen gelijk. Er zijn oude oorlogen die niet voorbij gaan, kijk naar de Eerste Wereldoorlog die alleen nog door honderd-plus-jarigen is ‘meegemaakt’.

Grenzen
Die oorlog creëerde voor het grootste deel de grenzen van het huidige Midden Oosten, maakte een einde aan drie grote rijken, hertekende de grenzen van Europese naties, zoals de Tweede Wereld Oorlog de grenzen in het oosten van Europa opnieuw zou trekken en opnieuw na 1991 met de opheffing van de Sovjet Unie en het begin van de oorlogen in ex-Joegoslavië. Recent werd Nederland opnieuw met één van de oorlogen die volgden op 1991 geconfronteerd.

Het gerechtshof in Den Haag oordeelde in een geruchtmakend vonnis, dat de Nederlandse militaire leiding van de VN-missie in Srebrenica kan worden aangerekend dat ze 320 mannen hebben laten wegvoeren naar een veelal wisse dood voor de geweren van de Bosnisch-Servische vrijkorpsen.
Overal in Europa wordt gedemonstreerd tegen de ongelijke strijd tussen Israël en Gaza. Enkele duizenden Nederlandse medestanders van Palestijnen demonstreren in Den Haag. De strijd is ongelijk, de partijen vechten met verschillende sets waarden en normen.

Guerrilla
Israël heeft een regulier en sterk leger, Hamas een guerrillaleger, dat met alle middelen een asymmetrische oorlog uitvecht, maar een andere niet minder grote oorlog wordt in pers en sociale media, zoals Twitter en Facebook ‘uitgevochten’. Bevolkingen, ook de Nederlanders zijn verdeeld in voor- en tegenstanders en een deel daarvan zet steeds radicalere leuzen in.
Nederland is betrokken bij een militaire VN-missie in Mali. Daarnaast of misschien daartegenover vechten Nederlandse vrijwilligers in Syrië en waarschijnlijk Irak aan de zijde van ISIS dat nu aangeduid wordt als IS (Islamitische Staat). In die landen wordt net als overal, zeg maar van westelijk China tot Mauritanië dezelfde oorlog om het politiek systeem uitgevochten.
Meer Nederlanders dan ooit maken verre reizen, meer Nederlanders komen van verre. In Turkije, Nederlands NATO-bondgenoot en vakantie- en herkomstland van veel Nederlanders, staan de mensenrechten toenemend onder druk. Vertrouwde handelspartners Qatar en Saoedi-Arabië spelen een bedenkelijke rol in het steunen van terroristische groepen in het Midden Oosten.

Separatisten
Boven oostelijk Oekraïne waar een burgeroorlog woedt, worden zonder aanleiding bijna driehonderd mensen uit de lucht geschoten, waarvan (naar inmiddels blijkt) 194 Nederlanders.
De waarschijnlijke toedracht is dat Oost-Oekraïense separatistische rebellen, gesteund door sympathisanten uit Rusland, dachten dat het een Oekraïens militair toestel was en daarop hun Sam 11 raket afschoten. Volgt de tragedie met de MH 17. Niemand wil dit gedaan hebben, maar veel wijst richting separatisten. Het luidt mogelijk het einde van hun rebellie in en een andere relatie tussen Amerika en Europa en - nog steeds - nucleaire grootmacht Rusland, dat onlangs nog de banden met andere BRIC landen Brazilië, India en China aanhaalde en dat onder Poetin zijn leger sterk moderniseert.
Het kan het begin van een nieuwe Koude Oorlog tussen het Westen en Rusland zijn, maar het Westen heeft Rusland nodig om Iran te doen afzien van zijn fatale nucleaire ambities. Het kan mede om die reden ook het begin van inkeer zijn over de verhoudingen tussen Rusland en het Westen.
De 23e juli was een dag van nationale rouw voor de Nederlandse slachtoffers van wat waarschijnlijk een massamoord ‘per ongeluk’ is.
Oorlog is vuil en burgeroorlog is vuiler. Nederland en de Europese Unie hebben met niemand oorlog maar de conflicten aan de randen van Europa brengen de oorlog dichtbij.

Het is toeval: maar het is deze maand honderd jaar nadat op 28 juli 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbrak.