Versnippering en ruk naar rechts

22 maart 2019 door Ronald Glasbergen

Zoals sinds maanden voorspeld is in de peilingen, verliest het kabinet mei in één klap zijn nipte meerderheid in de Eerste Kamer. Niet eerder waren daar en in de Provinciale Staten de flanken rechts van de VVD zo groot. De verschillen tussen de partijen in zeteltal worden intussen steeds kleiner. Het gaat in de Eerste Kamer op het Rotterdamse partijlandschap lijken. Intussen neemt het politieke belang van de Eerste Kamer alleen maar toe.

Dit waren voor Statenverkiezingen, geholpen door de opkomst van Forum voor Democratie (FvD) en de waanzinnige moordpartij in Utrecht, zeker verkiezingen die over de landelijke politiek gingen. En dat terwijl provincie en waterschap toch wel typisch regionaal zijn. Maar ja, de Eerste Kamer wordt door de Staten ‘gekozen’, al zou ‘benoemd’ wellicht een beter woord zijn.

Foto: Opgetogen Kathaleine Buitenweg van GroenLinks (Foto © Ronald Glasbergen)

De Eerste Kamer der Staten Generaal, zoals die voluit heet, is tegenwoordig vooral bedoeld om de kwaliteit van wetsvoorstellen van de Tweede Kamer te toetsen. Dat toetsen is soms uiterst nuttig omdat bij wetgeving vaak niet voorzien wordt, of kan worden, of die wetten uit te voeren c.q. te handhaven zijn.

Ze beoordelen dus wetgeving, maar volgen tegenwoordig ook steeds meer de politieke leiding die in de Tweede Kamer zit. Daarmee wordt de Eerste Kamer in toenemende mate verlengstuk van de Tweede Kamer en daarmee gepolitiseerd. Je kan in de Tweede Kamer proberen wetten te maken tot je een ons weegt, als je geen meerderheid hebt, moet je coalities zoeken. Dat laatste geldt meer en meer voor de Eerste Kamer. Wetten worden daar dan niet alleen getoetst op uitvoering, rechtmatigheid en andere praktische zaken maar ook op hun politieke merites. Zo hadden de Statenverkiezingen ook directe consequenties voor de Tweede Kamer waar Forum voor Democratie met twee zetels in het parlement dadelijk dus aan de touwtjes van twaalf of dertien mensen in de Eerste Kamer kan trekken. De ironie van deze rechtse overwinning is dan dat dit centrumrechtse kabinet links meer dan ooit nodig heeft om door te kunnen gaan.

Entropie en polarisatie
Een ander gevolg van de verkiezingsuitslag is dat, met de opkomst van Forum voor Democratie als ‘grote’ partij, de kwantitatieve verschillen tussen de partijen kleiner worden. Het is entropie, afname van bruikbare energie, volgens de beroemde tweede wet van de thermodynamica. De partijen verdelen zich steeds meer gelijkmatig over de politieke ruimte.

De inhoudelijke verschillen nemen tegelijkertijd toe. Zowel PVV als FvD staan in veel opzichten doelbewust lijnrecht tegenover de rest. Ze hebben deels totaal van de rest afwijkende standpunten wat betreft cultuur, samenleving, buitenlandse politiek, economie, klimaat en internationale handel. Stuk voor stuk voor Nederland heel belangrijke sectoren en er is meer, waarvan het politiek benoemingsbeleid voor topambtenaren (FvD) er maar eentje is. Het Forum lijkt daarmee het spoor van de PVV te volgen en zichzelf landelijk buiten het bestuurlijke spel te zetten. Niet dat ze niet willen, ze zetten evenals de PVV in op alles of niets. Vandaar ook hun referendumretoriek waarin de representatieve volksvertegenwoordiging ondergeschikt gemaakt kan worden aan de krachtpatserij van de meerderheid. Merkwaardig trouwens dat D66 dit referendum idee ooit omarmde als democratie. Als democratie één ding niet moet zijn, is het wel de dictatuur van een meerderheid die bij elke gelegenheid aan minderheden haar wil oplegt.

Rotterdamse toestanden
Met al die ‘kleine’ grote partijen gaat het in de Eerste Kamer dus meer op het Rotterdamse partijlandschap lijken. Bij de gemeenteraadsverkiezingen kwamen VVD, PvdA, CDA en D66 ex aequo achter Leefbaar als grootste. Vervolgens vielen ze gezamenlijk, zonder Leefbaar, in elkaars armen, uitgebreid met ChristenUnie en SGP. Zoiets zal je hoogst waarschijnlijk ook in de Eerste Kamer gaan zien. De inhoudelijke verschillen tussen FvD /PVV en de rest zijn eenvoudigweg te groot. Andere partijen worden daardoor tot (gelegenheids-)coalities gedwongen. Dat is, met veel tendentieuze en vaak onjuiste berichtgeving in (sociale) media, geen fijn nieuws voor de komende Europese verkiezingen. Intussen gaat de tweede wet van de thermodynamica ook in de Eerste Kamer heersen.

Meer over Europa en PVV en FvD in een volgend artikel