EU in Achtbaan. Verstand versus emotie
In de theorie van internationale betrekkingen bestaat zoiets als ‘The first principle of Wing Walking’, vrij vertaald: ‘het eerste gebod van het vleugellopen’. Op de vleugel van een vliegtuig hou je je vast aan wat je hebt; tenzij je iets beters te pakken krijgt. Dat betekent dat je een bestaand en werkend systeem of principe niet los laat voordat je een beter hebt. Zo niet, val je te pletter.
Ondemocratisch
Varoufakis, de eigenwijze ex-minister van financiën van Griekenland vindt de EU een ondemocratische organisatie. Tegelijk maakt hij zich sterk voor een sterkere samenhang binnen de EU, voor een Europese Federatie.
Niet omdat hij niet van Griekenland of van de Griekse identiteit houdt, maar omdat hij een gevaarlijk versplinterd Europa voor zich ziet dat – in het geval van zijn artikel – ook Groot Brittannië zal verzwakken.
Het belang en de identiteit van zijn Griekenland of dat van het Verenigd Koninkrijk waar hij ‘Eurokritisch’ mee sympathiseert, zijn het beste gewaarborgd binnen de EU. Die moet wel democratischer vindt hij, maar dat kan alleen als je er deel van bent.
Yanis Varoufakis wist in Brussel tijdens de Griekse schuld-onderhandelingen vaak het bloed onder de nagels van Europese onderhandelaars Dijsselbloem en Schäuble uit te halen. Wat Varoufakis hier bedoelt en ook zegt is niet moeilijk navolgbaar.
In een vrij eenvoudig te volgen redenering vergelijkt hij het Europa dat in de schaduw van de militaire grootmacht Rusland zou kunnen ontstaan met het Europa van eind jaren twintig, begin jaren dertig vorige eeuw.
De onzekerheden en condities van toen hebben overeenkomsten met die ons – aldus Varoufakis – post EU zouden kunnen wachten, met alle mogelijk catastrofale gevolgen.
Toekomst
Niemand kan in de toekomst kijken, maar iedereen doet het. Daarom denken we aan onze kleinkinderen, aan pensioenen, sluiten we hypotheken af en investeren we met opleiding, sport en werk in de toekomst. Dat geldt ook voor natiestaten en zeker voor democratieën. De toekomst extrapoleer je uit het verleden en het heden.
Veel natiestaten in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw waren vliegende trapeze-artiesten in, wat politieke wetenschappers noemden, een anarchistische internationale ruimte. Staten zijn daarin zelfstandige acteurs en onderling geldt vooral het recht van de sterkste.
In de voorafgaande eeuwen was het niet anders. Staten moesten zelf met handel en diplomatie, met verdragen, met bewapening en legers hun eigen veiligheid bewerkstelligen. Groot Brittannië bewaarde op het continent wat ze noemde ‘the balance of power’, het machtsevenwicht, sloot wisselende bondgenootschappen om de ene of de andere macht niet te sterk te laten worden.
Duitsland, Frankrijk, Habsburg en Rusland voerden oorlogen die vaak ook alles met de eigen veiligheid te maken hadden en zo werd in de protestantse Republiek der Nederlanden in wording een katholiek en voormalig raadgever van de Spaanse Philips II leider van de opstand. In dezelfde tijd sloot in het aarts-katholieke Frankrijk een kardinaal – roomser dan de paus – een verbond met protestantse Duitse vorsten, alles om de macht van de tegenstanders in te dammen.
Oorlogen
Na twee wereldoorlogen en miljoenen slachtoffers besloot een handvol staten dat er iets anders moest gebeuren in Europa. Zo ontstond de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal (1952), Europese Gemeenschappen (1967), EPS (1987), en EU (1993) en hebben we 70 jaar vrede binnen eigen gelederen gekend.
Wat oorzaak en wat gevolg is is betwistbaar, zeker is dat de meeste bedenkers van al die Europese organisaties vrede en welvaart voor ogen stond.
De Europese Unie kreeg er in 2012 de Nobelprijs voor de vrede voor. Niet slecht voor een werelddeel dat er voordien, voor 1945, een eeuwen durende traditie van oorlog, plundering en georganiseerde massamoord op na hield.
De wederzijdse vijandschap en de afschuw van kernwapens van Warschaupact en NATO bondgenoten hielp de vrede te behouden tussen de bondgenoten. In de decennia na 1991 – einde Sovjet Unie - ging een deel van die bondgenoten uit beide kampen uit NATO en uit Warschaupact op in de EU.
De vrede binnen de EU hield stand. Best lang en een prestatie voor de bewezen oorlogszuchtige Europese natiestaten. Als je vervolgens dergelijke recidivistenstaten, zonder de verbindende paraplu van de EU, de fundamenteel anarchistische ruimte van de internationale staten in wilt sturen kan je beter op alles voorbereid zijn.
Wie op basis van het Europees verleden voor de EU en de EEG serieus de toekomst in kijkt, ongeveer zoals hij doet voor eigen toekomst, ziet ongeveer hetzelfde als Varoufakis, een onveilig en onheilspellend Europa waar grenzen niet tegen gewapend zullen zijn.
NATO geen alternatief
Wie vervolgens denkt dat de NATO een rol voor de veiligheid van Europa kan vervullen hoeft zich even de recente aanval op het Gaddafi-regime in herinnering roepen. Die aanval heeft niet alleen geresulteerd in een humanitaire catastrofe voor Libië en voor het Sahel gebied, met name voor Mali, maar heeft ook de nauwelijks te beheersen migrantenstroom over de Middellandse Zee opnieuw in gang gezet.
Verschillende critici van dat NATObeleid, waaronder voormalig VN secretaris Kofi Annan, zijn van mening dat de door Frankrijk en Engeland in gang gezette NATO aanval op Libië de crisis in Syrië zeer verergert heeft.
Natuurlijk weet niemand precies hoe de toekomst eruit ziet. Je weet echter wel dat een trapezeartiest minder kans maakt om dood te vallen als er een veiligheidsnet onder hangt.
Wie de ononderbroken vluchtelingen- en migrantenstroom wil stoppen door de EU op te heffen moet op zijn minst de recente geschiedenis goed doordenken voor hij of zij ongewild erger rampen ontketent.
Summary: Europe becoming a Union went hand in hand with peace and prosperity on the continent. That and a history of conflict before, are good reasons to improve the European Union rather than let it fall apart.
.gif)
