Het museum als tijdcapsule en verbeeldingsmachine

25 augustus 2017 door Ronald Glasbergen

Kunstenaar /historicus Carel Blotkamp maakt met hulp van Peter Struycken van de museumzalen tijdscapsules en Sylvie Zijlmans en Hewald Jongenelis doen waar kunst goed in is, het verbeelden van het onzegbare. Ze vertalen de beslommeringen van de moderne buitenwijkbewoner op geestige wijze in kunst. Op verschillende manieren laten Blotkamp en Zijlmans/ Jongenelis zo een frisse wind door Boijmans waaien.

Tijdcapsule
Het probleem bij het schrijven over een tentoonstelling die al een paar weken of zelfs al een paar maanden loopt, is dat het geen nieuws meer lijkt. Lijkt,want het is toch een beetje anders als het over een museum gaat, in dit geval Boijmans van Beuningen, het grootste Rotterdamse Museum. Kunstenaar en kunstwetenschapper Carel Blotkamp heeft daar de hele oude collectie in andere formatie gepresenteerd. Dat is zo'n beetje alsof Giovanni Van Bronckhorst -geholpen door Dick Advocaat -Feyenoord van een nieuwe input en opstelling voorziet. Dat levert met dezelfde spelers direct een ander spel op.

Zo is het ook bij Boijmans. Met de dezelfde vaste collectie slaagt Blotkamp erin nieuw leven te blazen in de museumzalen, waar kunst uit voorbije tijden hangt. Hij doet dat door heel slim gebruik te maken van het museum met zijn brede collectie en zijn tientallen zalen, en kamers. Hij heeft de vaste collectie ingedeeld in acht 'tijdsblokken' die verspringen over de verschillende ruimten.

Zo kan je vanuit de middeleeuwen zo in de pop art terechtkomen, en vanuit de 16 eeuw in de tijd van Mondriaan & Co. Blotkamp vroeg kunstenaar-kleurexpert Peter Struycken, ontwerper van de verlichting onder het voormalig NAI aan de Rochussenstraat, de zalen van kleur te voorzien. Blotkamp maakt met een geslaagde keuze uit de collectie vervolgens van ieder zaaltje een eigen minitentoonstelling, die wordt gecompleteerd met een nieuwe verlichting die de werken er fris en nieuw – of fris en oud- uit laat zien. Door de afwisseling van tijdsperioden is elke ruimte verrassend: je stapt van de ene kunstzinnige tijdscapsule in de andere.

Still uit Konvooi video 'The Magnetic North' (Foto: Ronald Glasbergen)

Vrijheid
Het van oorsprong Brabantse kunstenaarsduo Sylvie Zijlmans en Hewald Jongenelis heeft zich na de Tilburgse academie niet, zoals traditiegetrouw veel zuiderlingen die naar de Randstad trekken, in Rotterdam gevestigd, maar in Amsterdam. Dat is jammer voor Rotterdam, maar dankzij Boijmans is er toch nu en dan iets van hen hier te zien. Deze zomer, die traditiegetrouw tot en met de derde week van September duurt is dat hun grote werk 'The Magnetic North & The Idea of Freedom ' dat samen met tientallen bewoners van Amsterdam-Noord tot stand kwam.

De kunstenaars wonen zelf met hun gezin sinds 2001 in Amsterdam-Noord. In gesprekken met mede-buurtbewoners kwam onder andere de zorg over de veranderende 'leefomgeving' van de wijk naar voren. ‘Leefomgeving’ is in het tegenwoordig spraakgebruik, net iets meer dan het neutralere 'omgeving', het staat voor de hele constellatie van maatschappelijke, sociale, klimatologische en economische veranderingen, zowel lokaal als in de grote wereld, kortom haast niet te behappen, ook niet vanuit lokaal perspectief, tenzij door kunst. Kunst is goed in het verbeelden van het onzegbare en het uitspreken van het onverbeeldbare. En dat doen Zijlmans /Jongenelis tamelijk geniaal.

Op basis van -overleg met en feedback van- de bewoners bedachten ze een aantal geestig surrealistische performances waarin die bewoners zelf als acteurs een hoofdrol speelden en waarin met thema's als politiek, poëzie, verspilling en auto's in het decor van een magisch magnetisch stedelijk 'noorden' over de voor- en nadelen van de vrijheid van de één, en door de ander wordt gespeculeerd. In de grote middenzaal op de eerste verdieping van Boijmans presenteren ze hun gesamtkunstwerk dat uit meerdere video's , foto's, schilderingen en installaties bestaat. Met het hek in de zaal eromheen , de tribune en de drie afzonderlijke gebouwtjes, is het een aparte nederzetting in het museum. Een eigen wereld die een humor- en respectvol kunstzinnig venster biedt op de sores van de noorderlingen. En het mag dan wel voor insiders herkenbaar Amsterdam-Noord zijn, maar het leest net zo goed als 'pars pro toto' voor elke andere Nederlandse groeiwijk.

De nieuwe indeling van Blotkamp met de titel 'De collectie als Tijdmachine' is permanent te zien. 'The Magnetic North & The Idea of Freedom ' van Sylvie Zijlmans en Hewald Jongenelis duurt tot 24 september 2017.

Overzicht zaal Boijmans met Thomas Housago en Neo Rauch in opstelling Carel Blotkamp. (Foto: Ronald Glasbergen)