Trends in welzijn en middelengebruik bij Nederlandse jongeren
(Door: G Stevens, G Reijmes, S de Roos, S van Dorsselaer en M de Looze )
In 2017/18 namen Nederlandse jongeren een zeer gunstige positie in ten opzichte van internationale leeftijdgenoten wat betreft hun gezondheid en welzijn (Stevens e.a., 2020). In het bijzonder waren Nederlandse jongeren erg tevreden over hun sociale inbedding en namen zij een koppositie in op het gebied van mentale gezondheid.
Wat volgde was een periode waarin de coronapandemie plaatsvond met daarin verschillende ingrijpende maatregelen in binnen en buitenland, zoals het sluiten van scholen en een reeks aan sociale beperkingen.
Verslechtering mentale gezondheid
Het is dan ook niet verwonderlijk, maar wel zorgwekkend, dat veel van de trends tussen 2017/18 en 2021/22 ongunstig zijn. Zo zien we zowel internationaal als in Nederland een aanzienlijke verslechtering van de mentale gezondheid, een lagere waardering van sociale relaties, een toename in ervaren druk door schoolwerk en in problematisch sociale media gebruik. Opvallend is bovendien dat we deze ongunstige trends vooral bij meisjes zien.
Vergelijk met andere landen
Wat betekenen deze recente trends voor de positie van Nederlandse jongeren ten opzichte van internationale leeftijdgenoten?
Op veel vlakken zien we dat de trends in Nederland in de periode 2017/18 – 2021/22 qua omvang sterk vergelijkbaar zijn met de trends in andere landen. Daardoor springen Nederlandse jongeren er in vergelijking met hun leeftijdgenoten in andere landen nog steeds vrij positief uit.
Zo scoren Nederlandse jongeren nog steeds opvallend gunstig wat betreft hun sociale relaties. Vergeleken met leeftijdgenoten in andere landen kunnen Nederlandse jongeren makkelijk met hun ouders praten als ze ergens mee zitten en ervaren zij veel steun van hun gezin, vrienden, leraren en klasgenoten. Ook geven relatief weinig jongeren aan op school gepest te zijn of zelf te pesten en komt eenzaamheid onder Nederlandse jongeren heel weinig voor.
Tot slot staan Nederlandse jongeren, als het om sociale mediagebruik gaat, in positieve zin aan de top; er is geen land waar het percentage jongeren met problematisch socialemediagebruik lager is dan in Nederland.
Mentale gezondheid
Wat betreft de mentale gezondheid gaat het met Nederlandse jongeren nog steeds vrij goed, maar is hun positie internationaal gezien wel wat minder gunstig dan in 2017/18. Dit geldt in het bijzonder voor meisjes.
Zo geven jongeren in Nederland nog steeds vaak voldoendes voor hun leven, maar is het percentage jongeren dat hun leven waardeert met een 6 of hoger, in de periode 2017/18 – 2021/22 wat sterker gedaald dan bij hun internationale leeftijdgenoten. Ook is het aandeel jongeren dat aangeeft psychosomatische klachten te hebben wat sterker gestegen in Nederland dan in andere landen.
Hoewel er in driekwart van de landen minder gunstig wordt gescoord dan in Nederland wat betreft psychosomatische klachten, is het aandeel meisjes dat aangeeft vaker dan 1 keer per week twee van die klachten te ervaren in Nederland hoog (50%).
Daarnaast zien we dat Nederlandse jongeren, en met name meisjes, tussen 2017/18 en 2021/22 minder positief zijn geworden over school en aanzienlijk meer druk door schoolwerk zijn gaan ervaren. Deze ontwikkeling komt overeen met de internationale trend in deze periode. Wat echter opvalt, is dat deze ongunstige trend in Nederland is ingezet vanaf 2009/10, waar we dat internationaal niet (of nauwelijks) zien.
Terwijl Nederlandse jongeren in 2009/10 nog een koppositie hadden (zo was er geen land waar jongens zo weinig druk door schoolwerk ervaarden als in Nederland in 2009/10), is Nederland sinds 2017/18 echt een middenmoter op dit gebied.
Middelengebruik
Ten slotte behoeft het middelengebruik van jongeren nog steeds aandacht, zowel internationaal als in Nederland. Ruim 10% van de jongeren in de leeftijd van 11, 13 en 15 jaar heeft ooit gerookt en ongeveer 20% van hen heeft in de laatste maand alcohol gedronken. Het roken en alcoholgebruik van Nederlandse jongeren ligt in 2021/22 rond het internationale gemiddelde, terwijl het cannabisgebruik onder hen aanzienlijk hoger ligt. Voor alle drie de middelen lijkt de positie van jongeren in Nederland in 2021/22 bovendien iets minder gunstig dan in 2017/18.
Vrij positief beeld
Concluderend geven deze cijfers nog steeds een vrij positief beeld van de Nederlandse jeugd in 2021/22, waarbij vooral de goede en veilige sociale inbedding opvalt en het lage niveau van problematisch sociale mediagebruik.
Hoewel de mentale gezondheid van Nederlandse jongeren, en die van meisjes in het bijzonder, in 2021/22 iets minder gunstig is vergeleken met jongeren in andere landen dan in 2017/18, scoren Nederlandse jongeren nog steeds relatief positief.
Het is opvallend en zorgwekkend dat meisjes internationaal en in Nederland tussen 2017/18 – 2021/22 over vrijwel de gehele linie een verslechterde positie hebben gekregen ten opzichte van voorgaande jaren en daarmee ook ten opzichte van jongens. Dit verdient aandacht van professionals, beleidsmakers en onderzoekers.
Meer info: HBSC-trends in welzijn en middelengebruik 2009/10 - 2021/22
--Foto-Defensie-S.jpg)
-S.jpg)
