IFFR: ‘Sleutelaar is hier’
Een paar jaar geleden vestigde dichter-journalist Hans Sleutelaar zich na vijftig jaar opnieuw in Rotterdam. Hij had samen met zijn vrouw Kristien in Thailand en daarvoor in Frankrijk gewoond. Zij werd ziek, daarom keerden ze terug.
Haar broer, cameraman Stephan Warmenhoven besloot een film over hem te maken. Dat werd ‘Sleutelaar is hier’. Dankzij de maker en de dichter is het een Rotterdams meesterstuk.
Kent u de wet van schrijver Sleutelaar? Hij zegt dat je altijd de helft van de tekst moet schrappen. Hij was befaamd als redacteur van Johnny van Doorn en Jan Cremer. De film vertelt direct aan het begin dat Sleutelaar de zwijgende dichter werd genoemd. De teksten van de Voice Over van de filmmaker passen daarbij: ‘Hij is een weinigschrijver, van veelschrijverij moet hij helemaal niks hebben’.
De in 1935 geboren dichter spreekt zoals hij schrijft, bondig en trefzeker. Hij vertelt over zijn vriendschap met Cor Vaandrager, die hij ontmoette toen hij met zijn jazzcombo optrad. Vaandrager was de man die de kaartjes scheurde. De film vertelt en laat Sleutelaar aan het woord over geschiedenissen , die voor kenners van de Rotterdamse literatuur inmiddels legendes zijn geworden. Over de tijdschriften ‘Gard Sivik’ en ‘De Nieuwe stijl’, de Bende van Vier, bestaande uit de jonge dichters Cornelis Bastiaan Vaandrager, Armando, Hans Verhagen en Hans Sleutelaar.
‘Wollt Ihr die totale Poesie?’ dichtte Sleutelaar ooit in Gard Sivik een eenregelig gedicht, naar hij zelf zegt uit tijdgebrek. Bedoeld en onbedoeld lijken de commentaren van de dichter vaak ook al dichtkunst. Hij vertelt over Gard Sivik, het roemruchte Vlaams Rotterdamse tijdschrift .
Met Armando schreef Sleutelaar het interviewboek ‘De SS'ers: Nederlandse vrijwilligers in de Tweede Wereldoorlog’. Dat ging, vertelt hij, volgens de Gard Sivik principes van hem en zijn vriend Vaandrager: ‘isoleren en annexeren’ Daarmee wordt bedoeld dat fragmenten uit het gewone leven, in dit geval uit de verhalen van ex SS'ers, gefilterd en tot ‘eigen’ literatuur gemaakt werden.
Steeds langs de dichtkunst en pingpongend tussen heden en verleden, zoals wanneer Sleutelaar een gedicht uit een cyclus van Armando over de dood voorleest: ‘als er twee ogen sluiten komt er heel wat kijken’.
We zien de kunstenaar Lucio Fontana aan het werk met één van zijn perforatiedoeken en we horen hoe Sleutelaar gehecht is aan twee kleine zeefdrukjes van Yves Klein. Hoe hij telkens aan wie erom vraagt, even bondig uitlegt wat de betekenis van die monochrome kleurvlakken is. Hoe hij vertelt over zijn werk bij het weekblad de Haagse Post, of als redacteur die op verzoek van de uitgever Jan Cremer moet overhalen aan het schrijven te gaan, of we luisteren naar de nuchtere bespiegelingen van Hans Sleutelaar. Zijn intussen overleden vrouw Kristien is de hele film door voelbaar aanwezig.
Er zijn eigenlijk, zoals haast in alle films, twee films: de taalfilm die de inhoud bepaalt en de beeldfilm die je de werkelijkheid met andere ogen laat beleven. De dichter is instrument van de taal,vindt Sleutelaar in een gesprek met Jules Deelder, niet andersom. De taal laat de dichter spreken.
Niet onvermeld mag blijven dat in de gedichten en talloze observaties die Sleutelaar vertelt over Rotterdam, als hij er weer eens terugkeerde, altijd iets van noodlot in de lucht hangt. Veel gedichten getuigen ervan zoals ‘Herinnering’: ‘Rotterdam is een godverlaten kade / onder koud lamplicht, zwavelgeel, / en een zwarte maandoorvlaagde wade / omspant het onuitsprekelijk geheel.’ Of de strofen in het prachtige ‘Rotterdam Revisited’ met ‘de Hef waakt stil over dit verbeten leven.’
Maar het noodlot is inmiddels aardig uit de lucht in deze stad. De filmer intussen, is geen fly-on-the wall maar discreet genoeg, om zijn onderwerp intact te laten. Hij maakte een fascinerende en ontroerende oer-Rotterdamse film. Met dank aan de dichter die ons als instrument van zijn nuchtere maar beeldrijke taal, tot aan het einde van de film beroert.
De film ‘Sleutelaar is hier’ van Stephan Warmenhoven duurt 57 minuten en draaide vrijdag 26 januari op de Rotterdam Dag van het IFFR.
‘Sleutelaar is hier’ wordt ook aanstaande zaterdag 3 februari om 17 uur uitgezonden door RTV Rijnmond,
Bron portretfoto(otje): Vera de Kok - bron onderste foto: IFFR
.gif)
