Van afdankertje tot symbool: 20 jaar Kabouter Buttplug

Er is geen stad in Nederland met zoveel kunst in de openbare ruimte als Rotterdam. Een van de markantste én bekendste beeldhouwwerken is ongetwijfeld de 'Kerstman met een gestileerde kerstboom en een bel’. Oftewel: Kabouter Buttplug'.

De gemeente Rotterdam bestelde in 2001 een kunstwerk bij de Amerikaanse kunstenaar Paul McCarthy als aanvulling op de internationale beeldencollectie. McCarthy staat erom bekend de hypocrisie van de moderne samenleving op de korrel te nemen. In dat licht, als een knipoog naar de consumptiemaatschappij, werd het gekocht voor een slordige 280.000 euro. De naam? Santa Claus.

 De Kabouter vanaf de Westersingel Bld V&M G-maps

Santa

Aanvankelijk had de kunstenaar een knalrood beeld met een gele bel en een groene kerstboom in gedachten. Dat knalrood werd brons. En de kerstboom? Die mocht van Rotterdam wat stouter. En zo geschiedde. De meningen waren nogal verdeeld over dit symbool van consumptiegenot. Zo vond Leefbaar Rotterdam het geldverspilling en zowel de Christelijke partijen als de VVD wilden niet dat het in de openbare ruimte geplaatst werd. En zéker niet naast de Lijnbaan. Want dat had de oorspronkelijke plek moeten zijn: vlak naast De Doelen, op de hoek van de Kruiskade en de Karel Doormanstraat. Die plek ging niet meer door na een hoop weerstand.

Volgens goed Rotterdams gebruik kreeg het kunstwerk al vrij snel een bijnaam - zelfs nog vóór het beeld er stond. De 'gestileerde kerstboom' heeft namelijk veel weg van een seksspeeltje en de kerstman lijkt op een uit de kluiten gewassen tuinkabouter. En net zoals bijvoorbeeld de Koopgoot of de Kuip is de bijnaam bekender dan de echte naam: Kabouter Buttplug zit in ons collectieve geheugen gegrift.

Asiel

De andere beoogde plek voor het beeld was bovenaan de trappen van de Koopgoot. Maar dat plan werd tegengehouden door de winkeliers. Museum Boijmans-Van Beuningen bood in 2005 asiel aan de kerstman. Hij kreeg daar op de binnenplaats onderdak tot er een definitieve plek voor gevonden werd. Meerdere plekken in de stad vielen af, er is zelfs even geprobeerd het kunstwerk aan Barendrecht te slijten. Tot hij in november 2008 op het Eendrachtsplein zijn vaste stek kreeg, dankzij een intensieve lobby van de winkeliersvereniging Binnenweg. Daar is hij niet meer weg te denken. De controversiële kabouter is in de loop der tijd een ware toeristische trekpleister geworden en is zelfs terug te vinden op ansichtkaarten en koelkastmagneten.

Werd de 6 meter hoge kerstman door de meeste Rotterdammers inmiddels omarmd, bij de verfijnde Parijzenaren viel een vergelijkbaar werk van dezelfde kunstenaar minder in de smaak. Midden op het statige Place Vendôme in de Franse hoofdstad werd in 2014 het kunstwerk Tree onthuld. Deze enorme groene opblaasbare ‘boom’ had ook behoorlijk veel weg van een buttplug. Reden voor de verontwaardigde Fransen om binnen twee dagen de kabels die de boom overeind hielden door te knippen en het kunstwerk leeg te laten lopen.

Paul McCarthy

Paul McCarthy (1945) is een Amerikaanse beeldhouwer en installatiekunstenaar. Hij geldt als een topper in de kunstwereld, die graag de consumptiemaatschappij op een kritische manier verbeeldt. Hij woont en werkt in Los Angeles.

Santa Claus is eigendom van de gemeente Rotterdam en onderdeel van de collectie van Sculpture International Rotterdam (SIR).

Bron: Gemeente Rotterdam.