Teringziekte (Tb)
Als ik nu de gevelletters ‘GGD’ zie aan de Schiedamsedijk gaan mijn gedachten terug naar mijn kindertijd. Tuberculose was toen een erger schrikbeeld dan Covid-19 nu. Dankzij het massa-onderzoek, de opsporing en preventie van toen mag ik nu nog als senior-Rotterdammer van een goede gezondheid genieten.
30 oktober 1945 In de Sleephellingstraat, tweehoog, ligt hij ziek op bed bij het raam; zeven lange jaren. Sterk vermagerd en verzwakt sterft mijn vader, precies op zijn 38e verjaardag. Ik ben bijna negen.
Het begon in 1938 met een gewone verkoudheid, opgedaan door oververmoeidheid bij het wegbrengen van meubelen naar klanten. Die verkoudheid ontaardde in longontsteking. Hij kreeg een vreemde blos op zijn gezicht en bleef maar hoesten; een rare hoest. Uiteindelijk moest de dokter constateren dat de Tuberculose-bacterie vat op mijn vader had gekregen. Tbc, de ‘tering’, werd als ‘Tb’ een begrip in ons gezin en bij heel veel gezinnen in ons land.
Spionnetje
Mijn vader werd opgenomen in het Sint Franciscus Gasthuis aan de Rotterdamse Schiekade omdat zijn longen dreigden te scheuren. Daar is hij geopereerd: een thoracotomie, waarbij een deel van een long werd verwijderd. Als mijn vader even uit bed kwam kon ik onder zijn schouder duidelijk de holte zien waar een paar ribdelen waren verwijderd. Later moest hij gaan kuren in een sanatorium. Dat moet financieel gezien niet zo simpel geweest zijn, want in principe werd toen een sanatoriumopname niet vergoed door de ziekenfondsen. Pa kwam terecht in sanatorium Dekkerswald bij Groesbeek. Zeker voor die tijd, niet naast de deur. Ook heeft hij nog gelegen in Berg en Bosch bij Bilthoven. Platliggen, rusten onder de zon, goed eten en drinken waren de voorwaarden voor herstel, dacht men toen. Een afdoende medicatie ontbrak.
Later terug thuis lag hij altijd in de voorkamer bij het raam. Het Rotterdamse ‘spionnetje’ als enige contact met het leven in de straat beneden. Met enige regelmaat moest hij voor controle naar de GGD. Eerder ging dat met een ambulance. Toen er in 1944 echter geen brandstof meer voorhanden was werd hij met een raderbrancard vervoerd; een draagbed met grote wielen. Ik zie hem nog de straat uitgaan.
Spondylitus
Cobi, mijn jongere zusje, werd ook besmet met de Tuberkelbacil en kreeg spondylitis (ruggenwervelontsteking). Zij kwam met haar derde jaar in het Sint Franciscus Gasthuis terecht. Later werd zij door dr. J.H. ten Kate geopereerd in het nieuwe Sophia Kinderziekenhuis aan de Gordelweg in de Maasstad. Enkele ruggenwervels werden daarbij gefixeerd. Vervolgens ging haar behandeling over naar het bekende ‘kuren’ in sanatorium Heliomare in Wijk aan Zee. Voor mijn moeder en mij in de oorlogsjaren een wereldreis. Mijn zusje moest daar en later thuis, PAS slikken; Para-aminosalicylzuur. Een zwakwerkend medicijn met vervelende bijwerkingen.
De Baan
Mijn moeder en ik zijn gelukkig niet besmet geraakt. Wel gingen we met regelmaat samen naar ‘de Baan’. Het toen gloednieuwe pand stond als een roodbruin baken in een verwoeste stad tegen de Schiedamsedijk met haar entree aan de Baan.
Daar keek ik mijn ogen uit. Een grote lichte hal met een bijna koninklijke gebogen trap naar de eerste verdieping. Langs die 16 meter lange trap een 5 meter hoge, kleurige fresco van Marie Willeboordse uit 1941. Een allegorische voorstelling van patiënten, artsen en verpleegkundigen. In het midden natuurlijk een gezond gezin met daarboven de tekst: ´Voorkomen is beter dan genezen´. Het maakte op mij een blijvende diepe indruk.
Eenmaal boven doemde een rij omkleedcabines op. Net zoals in een zwembad. De deur werd afgesloten doordat ik het bankje neerklapte. Dat vond ik een vernuftige vinding. Een kordate verpleegkundige kwam mij halen. Ik moest in een hokje gaan staan voor een ijskoude glasplaat. Dan kwam de bekende opdracht. “Borst tegen de plaat, kin op de steun, schouders naar voren, inademen, adem inhouden …. je bent klaar, kleed je maar aan.” Voor ik het wist stond ik alweer buiten. Gauw terug naar mijn Noordereiland en buitenspelen met vriendjes in de puin of in onze straat schuilee spelen of dieffie met verlos.
Welzijn
Dat ‘voorkómen’ op die muurschildering in het GGD-gebouw stond gelukkig in de 20e eeuw al voorop in de geneeskunde. Het staat nu in 2022 centraal bij de bestrijding van het coronavirus. Naast de aanhoudende bestrijding van TBC, hebben de GGD-medewerkers ook nog eens hun handen vol aan de bestrijding van de Covid-19-pandemie. Voor Tuberculosepatiënten is er nu goedwerkende medicatie. Voor Corona zijn er nu ook vaccinatiesessies.
Treurig dat enkelen het nodig vinden de bestrijders te bestrijden en de maatregelen niet serieus nemen. Net zoals voor de oorlog bij de pokkenvaccinatie staan helaas ook nu weer antivaxers op. Er heerst ongeduld en onvrede om verloren maanden, om twee jaar van strijd. Er wordt wantrouwen geuit naar overheden. Laten we ons realiseren dat in de jaren ‘40 van de vorige eeuw velen hun ziektetijd niet in maanden, maar in járen moesten tellen. Waar bleef hun jeugd, hun onderwijs, het werk en inkomen? Een grote groep van hen moest uiteindelijk zelfs de lange strijd opgeven. TBC drukte een blijvende stempel op gezinnen. Zij die het nu kunnen navertellen weten dat vroeger zeker niet alles beter was. Ze weten dat men toen met alle macht probeerde die teringziekte buiten de deur te houden en het welzijn te bevorderen. Die mensen van toen hielden vertrouwen en hoop op toekomst.
Dankzij de wereldwijde krachtsinspanning van de zorg is er nu zícht op toekomst. Ondanks het lijden aan de corona-pandemie brengt deze tijd ook veel goeds uit de mens naar boven. Nog nooit is zo snel en wereldwijd, een vaccin ontwikkeld. Nog nooit vonden we zoveel mogelijkheden om minder te reizen door thuis te studeren en te werken.
Wat wij nu in deze barre tijd meer dan ooit nodig hebben is aanpassingsvermogen, verdraagzaamheid, mededogen met onze lijdende mensen, empathie, scheppingskracht en vertrouwen in de toekomst. Daarbij zouden we eens niet de welvaart, maar het welzijn van allen voorop moeten stellen.
Foto P Seesink
.gif)
