Rutte tegen Wilders: 'Ik zeg het met blokletters'
Wie van democratie houdt kan de laatste tijd zijn hart ophalen. Er wordt lustig gedebateerd. Al begon het met wat valse noten, in het RTL debat van zondag 28 februari. Het voorlopig reeksje hoogtepunten voorzover wij weten - we hebben niet alles gehoord - zijn de een-op-een debatten bij Jeroen Pauw. De eerste, op maandag tussen Lilianne Ploumen en Sigrid Kaag was inhoudelijk de beste. De kandidaten lagen qua politieke opvatting redelijk dicht bij elkaar maar juist daardoor kwamen de overeenkomsten - progressieve democraten- en verschillen - socialisme versus liberalisme - er mooi uit. Niet één grote pot nat zoals het door de extremisten aan linker en rechterzijde graag wordt voorgesteld maar doelbewust gekozen - en te kiezen - verschillen.
Sociaal-democraten vinden dat de staat voor ieder moet kunnen zorgen en die zorg ook van ondernemers moet kunnen afdwingen. Sociaal-liberalen vinden dat mensen ook voor zichzelf moeten zorgen en ondernemend moeten zijn. Groot zijn de verschillen niet maar eronder ligt wel een fundamenteel andere ideologie. Dat zie je wel in zo'n een-op-een debat en niet in meerpersoonsdebatten. Daar worden debat en retoriek van hun inhoud ontdaan en gaat het alleen om scoren.
Zo'n ander een-op-een debat was dat van Hoekstra en Klaver. Het was boeiend om te zien hoe Wopke Hoekstra als lijstrekker van het CDA, enig talent heeft om op het juiste moment het verkeerde mediaoptreden te kiezen. Na het debacle van zomer 2020 waar hij de zuidelijke Eurolanden nodeloos tegen de kop stootte - en het nogal opgeblazen schaatsincidentje - voegde hij er onlangs een voor de verkiezingscoronatijd wel heel ongelukkig gekozen verkorting van de WW-looptijd aan toe. Niet slim, ook al hield hij in tegenover Klaver de rug recht. Kiezers, zeker de traditionele CDA achterban, hebben dat goed in de gaten. Die wijken uit naar de CU bijvoorbeeld of naar D66 die met Sigrid Kaag een katholieke lijstrekker heeft.
Ervaren politici
Maar het meest boeiende een-op-een debat was toch de confrontatie tussen Rutte en Wilders bij Pauw op donderdagavond. Aanvoerders van de grootste partijen in de Tweede Kamer. Halverwege kwam de kijker iets meer over de persoonlijke relatie van de mannen te weten. Hoe Wilders in zijn vroegere VVD tijd nog mentor van het toen beginnende Kamerlid Rutte is geweest. De mannen gingen zichtbaar vriendschappelijk met elkaar om in die tijd. Misschien nu nog steeds, dat hing een beetje in het midden.
Kan de kijker daarmee uit de voeten, zie je de mannen zichzelf afvragen. Elkaar met alle verbale geweld aanvallen en dan toch privé goed met elkaar gaan? Beiden zijn routiniers. Dat soort overwegingen hoort bij de routine van de mannen. Dat zal moeilijker liggen bij de kiezers van Wilders dan die van Rutte, die wat meer gewend zijn zakelijk en privé te scheiden. Maar het ging ook over de politieke inhoud van nu. En ook daar kwam het verleden ter sprake.
Enkele van de hoofdthema’s van extreem rechts, van Wilders dus: zorg, migratie en islam kwamen flink aan bod. Maar met name in het laatste thema, islam, beet Wilders zich stuk. Wilders verweet Rutte miljarden weggeschonken te hebben aan andere Europese landen, miljarden die hij in de zorg zou besteden. Wij hebben de 20 miljard in de zorg besteed riposteerde Rutte. U heeft 750 niet westerse migranten toegelaten, beschuldigde Wilders, dat is maar de helft de rest is weer weggegaan zei Rutte.
Maar de hoofdpunten van de aanval van Rutte op Wilders waren goed voorbereid: ze waren dat Wilders op vitale momenten zoals bij de kabinetsformatie van 2010 het liet afweten en dat Wilders onhoudbare standpunten over geloof en een deel van de bevolking heeft. Dat laatste speelde Rutte vaardig uit. Neemt u het minder Marokkanen terug? U schoffeert daar een belangrijk deel van onze eerlijke hardwerkende mensen mee? Wilders ging er instinctief in de overdrive overheen: niet alleen dat ook minder Syriërs, minder Somaliërs, etcetera. Het verbieden van moskeën kwam ter sprake. Rutte zei nadrukkelijk dat het feit dat Wilders een gewaardeerd deel van de bevolking wenste uit te sluiten de reden was om vooraf de samenwerking met de PVV uit te sluiten.
Rutte verweet Wilders ook dat hij verantwoordelijkheid en het nemen van verantwoording ontwijkt. Wilders had afgezegd voor een eerder toegezegd interview bij Nieuwsuur. Verantwoording ontwijken noemde Rutte dat, zoals bij de kabinetsformatie in 2010. Wilders was toen bij die formatie op verzoek van toenmalig CDA leider Maxime Verhagen. Toen de drie mannen akkoord waren stapte Wilders eruit. Zo luidde het verwijt van Rutte bij Pauw. U liegt, zei Wilders, die vertelde dat hij eruitstapte wegens verdere afbraak van voorzieningen voor ouderen. Zijn woord tegen dat van Rutte. De keuze om van een van de twee mannen een tweedehands auto te kopen werd de kijker bespaard doordat in het aansluiten programma Op1, de enige getuige van toen Maxime Verhagen aanwezig was. Die bevestigde de versie van Rutte als de juiste. Wilders was als tegemoetkoming toen nog een miljard voor ouderen toegezegd, had ingestemd, maar was er toch de volgende dag uitgestapt.
Retorica is meer dan alleen vorm
Sommige commentatoren vonden achteraf dat Wilders retorisch beter was. Wie een van de aartsvaders van de retoriek Tullius Cicero een beetje kent, weet dat die het niet schuwde de grootse schurken (Pro Milone) van een welsprekende verdediging te voorzien. Dus alleen naar Cicero gemeten het zou best zo kunnen zijn. Retoriek zo weten de kenners gaat niet alleen over truuks en drogredenen horen daarbij, evenals het bespelen van het publiek, het gaat ook over de inhoud. Daarin was Rutte de duidelijke winnaar. Een samenleving waaron je pakweg een groep van miljoen mensen botweg hun geloof afpakt gaat niet werken. Al zal dat voor de kiezers van Wilders niet veel uitmaken. Die volgen het instinct van hun integrale ontevredenheid over de politiek. Feiten zijn daarbij minder belangrijk.
.gif)
