Nederlands omroepstelsel onder druk

17 april 2022 door een van onze redacteuren
Nederlands omroepstelsel onder druk

De meeste publieke omroepen op de wereld bestaan uit één publiek gefinancierde omroeporganisatie die alle groepen in de samenleving van het land moet bedienen. De Nederlandse publieke omroep bestaat uit private omroepverenigingen die geacht worden een bepaald perspectief vanuit de samenleving te vertegenwoordigen. Van daar uit moeten ze RTV programma’s maken. Die programma's worden gecoördineerd door de publieke omroeporganisatie (NPO) en zijn in principe voor alle Nederlanders bestemd. Nederland heeft daarmee een uniek omroepstelsel.

Mediawet

Het stelsel is vastgelegd in de Mediawet die vernieuwd in 2008, zijn oorsprong vindt in 1951. Dat was voor die tijd met zijn naar gezindte in omvattende stromingen van katholieke, protestante, vrijzinnige, liberale en socialistische zuilen een systeem dat de samenleving van Nederland in theorie wel vertegenwoordigde.       

Ze hebben allen leden. Voor een definitieve toelating zijn 100.000 leden nodig. Hoe meer leden hoe meer zendtijd. Naast de private omroepverenigingen heeft het publieke bestel twee taakomroepen zonder leden: de NOS en de NTR. De NOS verricht taken die zich bij uitstek lenen voor gezamenlijke (informatie-) verzorging, zoals nieuws en sport. De NTR heeft als taak om aanvullend te zijn ten opzichte van de omroepverenigingen en heeft een aantal specifieke taken op het gebied van informatie, cultuur en educatie.  De Mediawet eist dat de private  omroepverenigingen,  AVROTROS-PowNed, BNN VARA, KRO NCRV, Omroep MAX-WNL, EO en VPRO-Human. plus twee aspirant omroepen,  een ‘stroming’ vertegenwoordigen.

Wat is een stroming?

Zo staat het in de mediawet: ‘Een omroepvereniging is een vereniging die […] zich volgens de statuten ten doel stelt in het media-aanbod een bepaalde, in de statuten aangeduide maatschappelijke, culturele, godsdienstige of geestelijke stroming te vertegenwoordigen en zich in het media-aanbod te richten op de bevrediging van in de samenleving levende maatschappelijke, culturele of godsdienstige dan wel geestelijke behoeften.’  Vage shit dus waar je alle kanten mee uit kan, al werken er bij alle omroepen genoeg mensen die flink doorgeleerd hebben. Die dus best, een eigen draai hieraan kunnen geven 

In een rapport - verkenning - in opdracht van de Tweede Kamer schetst bureau Andersson Elffers Felix (AEF)  dat 'er geen breed gedeelde en hanteerbare definitie voor het begrip ‘stroming’ bestaat.'  Er zijn daar 'geen legitimatiecriteria voor het beoordelen van omroepen [...] te vinden. '  

Tegelijk zegt AEF, hebben de 'criteria wél meerwaarde voor een algemene en specifieke beoordeling van de omroepverenigingen op hun bijdrage aan de door NPO gestuurde en gecoördineerde publieke omroep als geheel.' Dat rapport is van eind 2021. Afgelopen week, op 14 april jl. komt de Raad voor Cultuur met een Reflectie  daarop, een uitgebreid advies.   

Omgevallen zuilen 

Het huidige omroepbestel dateert uit de jaren van de verzuiling, constateert de Raad voor Cultuur. Toen ontstond er een voor de wereld vrij uniek omroepbestel. Maar er is sindsdien veel veranderd zegt de Raad. 'De samenleving is gefragmenteerd en kan op eindeloos veel manieren worden ingedeeld in smaakgemeenschappen, stromingen, doelgroepen en identiteiten, vaak ook met een tijdelijk karakter. En daarnaast is het publiek al lang niet meer uitsluitend aangewezen op wat de publieke omroep laat zien en horen; de verscheidenheid van de talloze kanalen op televisie en op digitale videoplatforms zoals YouTube is schier oneindig en bedient alle gelederen van de samenleving tot in de meest verre uithoeken.' 

Dan komt de hamvraag. 'Hebben deze ontwikkelingen de waarde en functie van de publieke omroep ook achterhaald? Het is de stellige overtuiging van de raad dat het omgekeerde het geval is en dat het publieke belang van de publieke omroep eerder toe dan afneemt.'

Stelsel verbeteren door te beperken

De Raad ziet geen reden het huidige stelsel af te danken, wel moet het beheersbaarder en inhoudelijk sterker worden. 

'Voor de houdbaarheid van het bestel zijn er derhalve andere maatregelen nodig waarmee gericht kan worden gestuurd op de twee cruciale zaken, zijnde de beheers- en bestuurbaarheid van het bestel en de pluriformiteit van het media-aanbod. De beheers- en bestuurbaarheid kan worden bereikt door het aantal toe te laten omroepverenigingen aan een maximum te binden.' 

Het aantal omroepen moet begrensd zijn en de NPO moet meer regie nemen op de veelvormigheid van het aanbod. Meer aandacht voor betrouwbaarheid van de informatievoorziening en journalistiek zou ook niet slecht zijn. En de gemiddelde intelligente lezer van dit stuk heeft zelf vast ook nog wel een paar ideeën. 

 

 

 

Meer over:
Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.