Na Halsema is de beurt aan Aboutaleb

03 juli 2021 door Han van der Horst
Na Halsema is de beurt aan Aboutaleb
Bussabeeld van slavenopstand Barbados. Foto DFB cco

Nu Femke Halsema in Amsterdam excuses heeft aangeboden voor de rol van haar stad in de trans-Atlantische slavenhandel, is het de beurt aan Ahmed Aboutaleb. Weliswaar heeft Rotterdam als je het kwantitatief bekijkt, minder op zijn kerfstok dan de hoofdstad des rijks maar alles bij elkaar is het genoeg voor een stevige verontschuldiging. Dat hebben de drie boeken over het koloniale verleden van de Maasstad uitputtend aangetoond. Rotterdam bezat niet alleen een kamer van de West Indische Compagnie maar was ook thuishaven voor de rederij Van Coopstad en Rochussen, in de achttiende eeuw na de Middelburgsche Commercie Compagnie de belangrijkste slavenhandelsfirma in de Republiek. Ook zaten Rotterdamse notabelen uitgebreid financieel in de Caribische plantages. Veel tropische producten, die door slavenarbeid waren verkregen, werden naar Rotterdam gevoerd en daar verder verhandeld en/of bewerkt.

Voor wie? 

Een en ander zal zeker tot de nodige ophef leiden. Immers, je kunt de huidige generaties de zonden der vaderen niet aanrekenen terwijl het nog maar zeer de vraag is of het daadwerkelijk om de vaderen gaat. Sinds pakweg 1870 is Rotterdam een migratiestad. De oorspronkelijke Rotterdammers uit de oude stad zijn al lang overspoeld, eerst door gelukzoekers uit West-Brabant, Zeeland en de eilanden, later door die uit haast alle landen van de wereld. Waarom moeten die mensen zich bezwaard voelen door een misdaad waaraan zij en hun voorouders part noch deel hadden?

Voor de stad

Dat zijn argumenten, die net zo goed voor Amsterdam opgaan. Waarom zijn excuses dan toch gepast? Dat blijkt uit de formulering van burgemeester Halsema die alle gapende valkuilen om haar heen talentvol wist te vermijden. Zij bood nadrukkelijk niet haar excuses aan namens de Amsterdammers. Evenmin haalde zij hun voorouders erbij. Ook maakte ze de excuses niet aan de nazaten van de slaven. Ze noemde geen specifieke categorie. Ze bood om zo te zeggen verontschuldigingen aan aan iedereen. Dat is terecht als je een slavernijverleden beschouwt als een schande voor de stad. Dan maakt het niet uit of je voorouders er al dan niet mee te maken hadden.

Rechtsopvolging

Femke Halsema sprak vanuit haar functie. Het huidige gemeentebestuur van Amsterdam is de rechtsopvolger van alle notabelen die er in het verleden het heft in handen hielden. Nu gebleken is dat zeer velen van hen op tal van manieren van slavernij profiteerden en die slavernij ook in stand hielden en bevorderden, wordt het tijd daarvan rekenschap af te leggen. De huidige burgemeester van Amsterdam bood namens het hele bestuur haar excuses aan voor het onmenselijk winstbejag van zovelen onder haar voorgangers. Niet meer en niet minder. De burgers van de stad in heden en verleden bleven daarbuiten.

Excuus niet gratuit

Beschouwden deze voorgangers van de huidige plaatselijke bestuurders zich als misdadigers? Zij definieerden zich ongetwijfeld als keurige lieden die met koopmanschap en investeringen in de tropische landbouw hun rijkelijk belegde boterham verdienden. Daarom mochten zij zich verheven voelen boven het plebs. Ze zouden hoogst verbaasd en verontwaardigd zijn over de visie van onze generatie op hun handel en wandel. Dat is echter niet van belang. Het gaat erom hoe wij in dit stadium van de Nederlandse geschiedenis er over denken. Wij beschouwen slavernij en slavenhandel met de Verenigde Naties als misdaden tegen de menselijkheid. Zijn zulke excuses over wandaden in een ver verleden dan gratuit? Allerminst want zij scheppen verplichtingen voor het heden. Halsema en de haren hebben de dure plicht gedwongen arbeid in welke vorm dan ook actief te bestrijden. Dat kan bijvoorbeeld door de verkoop van producten te verbieden als er een luchtje van slavernij aan zit. En door de vrouwenhandel echt aan te pakken in plaats van die te gebruiken als excuus om prostituees het leven zo zuur mogelijk te maken. Dat is de consequentie van dit excuus.

Resterende ideologie

En het racisme dan? Er bestaat een grote verbondenheid tussen de slavernij, zoals door Europeanen buiten hun eigen continent bedreven, en het racisme. Dat komt omdat van de zestiende tot de negentiende eeuw alleen niet-blanken en zij die daarmee gelijk werden gesteld, tot slaaf konden worden gemaakt. Je had dan ¨argumenten¨ nodig om te verklaren waarom onvrijheid voor mensen met een donkerder huidskleur dan de jouwe een gepaste rechtstoestand was. Na de afschaffing van de slavernij kwam het racisme tot groter bloei omdat het als enige ideologie overbleef om de superioriteit en de overheersende positie van blanken te legitimeren.

Donzen matrassen

Als burgemeester Aboutaleb excuses aanbiedt voor de slavernij en de slavenhandel zou hij dat net als zijn Amsterdamse collega moeten doen als rechtsopvolger van de bestuurders uit het verleden die op donzen matrassen sliepen vanwege hun winstgevende betrokkenheid bij de slaveneconomieën in de tropen. En daar consequenties uit trekken voor het heden. De Rotterdamse haven neemt nu mondiaal een sleutelpositie in. De stad kan een grote rol spelen bij het bestrijden van hedendaagse vormen van slavernij en uiteraard van racisme.

Daarom zijn zulke excuses urgent.

Reacties op dit artikel  naar contact@vandaagenmorgen.nl 

Meer over:
Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.