De ompoling van de politiek of hoe linkse en rechtse kiezers van plaats wisselden

03 januari 2021 door Ronald Glasbergen

De ompoling van de politiek en hoe er mee om te gaan in 2021

Twintig januari wordt Joe Biden geïnaugureerd als president van de Verenigde Staten met Kamala Harris als eerste vrouwelijke vice-president ooit. Tegen de verwachtingen in werd het een close race met de zittende president Trump, die een onverwacht stevige aanhang heeft onder zowel rijken als de lager opgeleide werkenden. Wat in de VS gebeurd is, verschilt niet van andere westerse landen: daar heeft een de laatse decennia een ompoling plaats gehad tussen links en rechts.

Veel traditionele arbeidenden, lager opgeleiden, zijn van links naar rechts of extreem rechts verhuisd, omdat ze daar hun ontevredenheid beter vertolkt vinden. Tegelijkertijd is links bevolkt geraakt door hoger opgeleide sociale klimmers en wereldverbeteraars. Het fenomeen wordt zijdelings beschreven in het boek The Tyranny of Merit van de Amerikaanse politiek-filosoof en Harvarddocent Michael J. Sandel.

Vertrouwen terug winnen 

De taak waar Biden en Harris voor staan is het vertrouwen van het ontevreden segment van de bevolking terugwinnen voor het midden. Vertrouwen heeft hier meer dan één betekenis want de politieke keuze van een deel van die kiezers wordt gevoed door een immens - vaak op krankzinnige desinformatie rustend - wantrouwen tegen bestaande instituties. In vier jaar heeft Trump, die het wantrouwen voedde en er een deel van zijn populariteit uit gehaald. 

Deze inauguratie is ook speciaal omdat de coronacrisis nog verrre van over is, Amerika telt momenteel duizenden doden per dag. Het is de inauguratie van een president in een tijd van dubbele crisis, een politieke en een van volksgezondheid. Bovendien is de politieke achtergrond niet uniek voor Amerika. Populisme zie je van de Filipijnen tot in Nederland. Ook hetzelfde fenomeen: politieke ompoling. Zullen ook Nederlandse politici uit het centrum en die van links ermee leren omgaan? Dat is de politieke vraag van 2021.

Op 17 maart zijn de Nederlandse parlementsverkiezingen. Uit de daarop volgende formatie en coalitiebesprekingen komt onze 'machtigste man/vrouw' voort. Sinds de vorige verkiezingen van 2017 heeft premier Mark Rutte de langstzittende coalitie in de Nederlandse geschiedenis geleid. Intussen is hij opgeschoven naar links. De pandemie dwong hem tot ongekend grote staatsteun om economie en samenleving overeind te houden. Niet helemaal Keynes maar het komt in de buurt.

Het worden boeiende verkiezingen waar op de achtergrond en soms ook op de voorgrond dezelfde thematiek als in de Amerikaanse politiek speelt, de gedeeltelijke ompoling van links en rechts.