Grensoverschrijdend gedrag: een voorbeeld uit Rotterdam
Grensoverschrijdend gedrag is niet van vandaag of gisteren. Dat blijkt wel uit een oud document dat mr. Willem. Bezemer al in 1893 opdiepte voor een artikel in het tijdschrift Oud-Holland. Tragisch leven had deze man trouwens, al was zijn lot helemaal niet uitzonderlijk voor zijn tijd. Geboren in 1866 overleed hij reeds in 1899 en haalde dus net de 33 jaar. Uit zijn levensbericht valt indirect op te maken dat hij de strijd verloor tegen tuberculose. De Witte Dood was zo’n gevreesde ziekte dat men de naam liever niet noemde net zoals velen dat nu nog doen met kanker.
Bezemer was een talentvol jong rechtshistoricus die zijn hart verloor aan het archiefwezen. Tijdens zijn promotie wist hij zich staande te houden tegen de aanvallen van de geduchte professor Jan Buys, groot kenner van de grondwet en een studeerkamerliberaal in optima forma.
Maar dit allemaal à propos en terzijde. Het document dat Willem Bezemer publiceerde is gedagtekend op 26 augustus 1566. Ik heb het hertaald naar modern Nederlands en ook de ellenlange zinnen voor U opgeknipt. U zult merken hoe actueel het is.
Eerst moet U weten dat baljuw Gerardt van der Mersche bekend stond om de hoge straffen die hij eiste. Een baljuw had uiteenlopende taken maar vaak leek zijn werk op dat van een hedendaagse officier van justitie.
“Hier volgt de uitspraak over de eis en het requisitoir door Gerard van der Mersche, baljuw van de stad Rotterdam. Uit naam van zijne koninklijke majesteit (namelijk Filips II HvdH) als graaf van Holland beweerde hij, dat Geertgen Jansdochter, tegenwoordig gevangen, omtrent zestien of zeventien jaar geleden zich begeven heeft naar de duivel en met hem omgang heeft gehad; dat zij zijn sperma (?) onder de oksels heeft gesmeerd, door de schoorsteen naar buiten is gevlogen en in Bommel bepaalde mans- en vrouwspersonen betoverde; dat zij bepaalde beesten tarwe heeft gevoerd die haar door de vijand (d.i, de duivel HvdH) was gebracht.
Ook zou zij een gerstakker in Zeeland bedorven hebben en door de duivel getransporteerd zijn naar de spits van de toren. Als haar iets in de naam van God werd voorgehouden, wilde zij dit niet ontvangen. Ze heeft met de duivel van doen gehad en ook bepaalde vrouwen gezegend die daardoor genazen. Dit alles behoort rechtens en wettelijk niet te worden toegelaten en zwaar gestraft. De baljuw concludeerde daarom dat genoemde Geertgen naar de plek moest worden gebracht waar men gewoonlijk criminele justitie doet teneinde daar met vuur te worden verbrand of op een andere manier te worden geëxecuteerd, als de heren daartoe op grond van deze zaak mochten besluiten.
Genoemde Geertgen zei hierop dat alles wat ze had gezegd in een vlaag van waanzin naar buiten was gekomen en dat er nooit zo iets bewezen zou kunnen worden.
Nadat de schepenen genoemde partijen langdurig hadden gehoord en de informatie en de bekentenis van voorzegde gevangene terdege hadden bestudeerd en bij geleerden advies ingewonnen, namen zij alles in aanmerking wat in aanmerking genomen moest worden. Op grond daarvan hebben zij genoemde Geertgen wegens leugentaal, wisselende getuigenissen en valse beschuldigingen van diverse goede lieden ertoe veroordeeld binnen een dag deze stad en het omliggend grondgebied te verlaten en gedurende vijfentwintig achtereenvolgende jaren weg te blijven. Komt zij binnen die tijd terug, dan verbeurt zij lijf en goed. Voorts wordt zij veroordeeld tot de kosten van de arrestatie met alle gevolgen van dien zoals getaxeerd door de schepenen. Actuum ut supra, presentibus alle die schepenen.”
Zo deden ze dat in Rotterdam.
Meer info: Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1899 · dbnl
.gif)
