Europa is zonder het te beseffen een wereldmacht geworden

11 oktober 2020 door Charles Michel

Charles Michel en Vladimir Poetin in 2018 Foto Kremlin cc

Op de EU-top van begin oktober kwam naast Brexit, Nagorno-Karabach, Griekenland versus Turkije en Wit-Rusland, het onderwerp ‘strategische autonomie van Europa’ aan de orde. Sommige landen willen daar een binnenlands onderwerp van maken. En natuurlijk zijn er in Duitsland en Frankrijk politieke krachten die hun industrieën willen beschermen ten koste van de kleine landen, dat speelt ook. Maar even belangrijk is uiteindelijk hoe Europa verhoudt tot China, India, Rusland, Amerika, de grootmachten en de opkomende regiomachten in de multipolaire wereld van deze eeuw. Bij veel van de huidige grensconflicten aan de grenzen van Europa, in Syrië , Libië, Nagorno-Karabach, Griekenland en Cyprus is regiomacht Turkije betrokken. Macron, die soms de gebeten hond is van de kleinere landen –hij zou te almachtig en te eigengereid optreden- neemt bij die kwesties wel het Franse voortouw, hij probeert er iets aan te doen. Moet Frankrijk nu Groot Brittanië vertrekt uit de EU en de VS onder Trump minder betrouwbaar zijn geworden, de kar trekken?

Wat nu is de stand van zaken van Europa? EU commissievoorzitter Charles Michel geeft daar in de onderstaande redevoering zijn versie van.

‘Strategische autonomie voor Europa - het doel van onze generatie’ - toespraak van president Charles Michel bij de denktank Bruegel in Brussel

Charles Michel: We weten allemaal dat concepten en woorden verschillende betekenissen kunnen aannemen, afhankelijk van de context. Vandaag wil ik me concentreren op de inhoud achter de woorden. Maar allereerst wil ik voorkomen dat ik mezelf bloot stel aan een veel gehoorde beschuldiging door te zeggen: autonomie is geen protectionisme. Het is het tegenovergestelde! Sta mij te trachten om uit te leggen waarom dat zo is.

U zult zich herinneren dat Paul-Henri Spaak zei: 'Er zijn maar twee soorten landen in Europa: kleine landen ... en landen die klein zijn, maar nog niet weten dat ze dat zijn.' Dit inspireert me om te zeggen: Europa is een grote speler, maar weet zelf nog niet dat dit zo is.

De afgelopen drie decennia hebben we, terwijl we verder zijn gegaan met de opbouw van de Europese Unie, ons gebracht tot de totstandkoming van de interne markt, het Schengengebied, de euro, de grote uitbreiding ... en tot slot tot het Verdrag van Lissabon, dat ons institutionele kader consolideerde .

Het ‘Brussel-Effect’

In elk van deze fasen hebben de Europese Unie en haar autonomie versterkt. Deze ontwikkelingen hebben ons een enorme markt, een areaal van vrijheden en het grootste handelsblok ter wereld opgeleverd.

Ze hebben geleid tot het alom erkende ‘Brussel effect’ dat wordt beschreven in het boek van Anu Bradford. Het ‘Brussel effect’ is niet de bureaucratie waarvan we vaak worden beschuldigd, het is veeleer het vermogen om Europese regels en standaarden te verspreiden over de hele wereld, dat bewondering verdient buiten de grenzen van de EU. Net zoals de monsieur Jourdain van Molière proza spreekt zonder het te beseffen, is Europa zonder het te beseffen een wereldmacht geworden.

Onze klimaatdiplomatie is daarvan een schoolvoorbeeld. Wij lopen voorop in de strijd tegen klimaatverandering. In 2018 hebben enkele landen zich gecommitteerd aan CO2-neutraliteit tegen 2050. Daarna kwam het gevecht om het publiek te overtuigen , om het maatschappelijk middenveld en jongeren voor het klimaat te mobiliseren. En in december 2019 hebben -met steun van de Green Deal van Ursula von der Leyen- de 27 lidstaten voor de hele Europese Unie toegezegd voor 2050 klimaat neutraal te worden.

Vervolgens hebben we deze boodschap krachtig doorgegeven aan China, ook tijdens onze recente top met Xi Jinping. Zijn aankondiging bij de VN kortgeleden, van China’s inzet voor 2060 bekroont een echt diplomatiek succes. En natuurlijk moeten we op blijven letten bij de uitvoering ervan.

Michel en de ambassadeur van Armenië begin oktober Foto Consilium Europa.EU

Uitdagingen voor Europa

Dus waarom is het nu belangrijker dan ooit dat we kiezen voor strategische autonomie voor Europa? Omdat de geglobaliseerde wereld radicaal is veranderd sinds het einde van de Koude Oorlog. En omdat er om ons heen een boog van instabiliteit is ontstaan. In het oosten is de onschadelijke, natuurlijke uitbreiding van de Europese democratische ruimte bruut gestopt door Rusland in de Oekraïne. Rusland zag uitbreiding als een grote geopolitieke dreiging. Dat kostte Oekraïne een deel van zijn grondgebied en veroorzaakte in het oosten een voortdurende oorlog die het land destabiliseert. Hoewel de context anders is, onderstrepen de gebeurtenissen in Wit-Rusland opnieuw de uitdaging aan de oostgrenzen van Europa.

In het oostelijke Middellandse Zeegebied worden we geconfronteerd met spanningen en onvoorspelbare ontwikkelingen. Libië en Syrië zijn centra van onveiligheid en instabiliteit. De Griekse en Cypriotische soevereiniteit staan onder druk. Onze relatie met Turkije wordt zwaar op de proef gesteld. Daarom zal de volgende Europese top in het teken staan van een strategisch Europees standpunt ten opzichte van de regio. Ik heb voorgesteld een multilaterale conferentie over het oostelijke Middellandse Zeegebied te houden om kwesties aan te pakken als maritieme grenzen, energie, veiligheid en migratie.

In het zuiden, Afrika. In Europa en onder de leiders van Europa voel ik hoezeer de perceptie van Afrika verandert. De energie en vitaliteit van Afrika openen het vooruitzicht van een ongekende alliantie. Het is aan ons, de leiders van Afrika en Europa, om dit te realiseren.

In het westen, Brexit. In de nasleep van het referendum was de Europese Unie geschokt door het resultaat. Het was een keuze ten gunste van nationale soevereiniteit die voelde als een mislukking bij de opbouw van Europa.

Het dilemma van de Britten

Wat is vandaag de stand van zaken? Het Verenigd Koninkrijk heeft onze stille kracht moeten accepteren. De waarheid is dat de Britten voor een dilemma staan. Wat voor soort samenleving willen ze? Zouden ze liever hoge normen hanteren (op het gebied van gezondheid en voedselveiligheid, milieu, enz.)? Of willen ze hun normen verlagen en hun boeren en bedrijven blootstellen aan oneerlijke, moordende concurrentie uit andere delen van de wereld? Het antwoord op die vraag zal bepalen welk niveau van toegang we tot onze interne markt kunnen verlenen.

Als het gaat om onze alliantie met de Verenigde Staten kunnen we, naast onze waarden en historische banden, niet voorbijgaan aan een toenemend aantal geopolitieke keuzes die in strijd zijn met de belangen van Europa. Verzwakking van multilateralisme, terugtrekking uit de overeenkomsten van Parijs. zich terugtrekken uit de nucleaire deal met Iran, flirten met protectionisme. Dit zijn niet zomaar details. We zijn en willen een standvastige en loyale bondgenoot van de Verenigde Staten blijven. We hopen dat het wederzijds is.

Ten slotte is er China, waar onze benadering er een is van engagement. China is een onmisbare speler als het gaat om het aangaan van mondiale uitdagingen zoals klimaatverandering en COVID-19. Maar wat betreft handel en economie zijn we bezig onze relatie weer in evenwicht te brengen: we willen meer gelijke concurrentievoorwaarden, meer wederkerigheid. Op het gebied van mensenrechten kijken we niet de andere kant op en zijn we bereid om onze waarden te bevorderen.

Ambassadeur Burundi en Charles Michel begin oktober Foto Consilium Europa.EU

Europa onderschat eigen kracht

Als Europa voor complexe uitdagingen staat, is dat niet omdat het zwak is, ondanks wat sommigen beweren. Het is omdat Europa tot de belangrijkste strategische mogendheden ter wereld behoort. Op momenten dat Europa te zwak of zelfs te zacht leek, was dat niet noodzakelijk omdat anderen sterker waren. Vaak kwam dat doordat we onderschatten hoeveel invloed we hadden.

Europa heeft de ongelukkige gewoonte van zelfkastijding, zelfs als het krachtig actie onderneemt. Maar de realiteit is dat onze verhitte debatten en schijnbare confrontaties een essentieel onderdeel zijn van onze besluitvorming. Dat is iets om trots op te zijn. Wij zijn niet Noord-Korea. Wij zijn een groep democratieën, met een openbaar debat dat de legitimiteit van onze beslissingen garandeert. Het bewijs van dit vermogen om verschillen te overwinnen en een koers uit te zetten, kwam naar aanleiding van COVID-19, toen de EU gebruik maakte van het ‘momentum’ dat door de pandemie was gecreëerd. De in juli gemobiliseerde 1.800 miljard euro is de brandstof voor onze strategie voor veerkracht en voor ecologische en digitale transformatie. Die beslissing zal een sleutelmoment in de geschiedenis worden. We zijn in staat de uitdagingen aan te gaan waarmee we in Europa worden geconfronteerd. Nu is het onze plicht om die mogelijkheid te gebruiken in onze externe relaties.

Doelen

Onze strategische autonomie moet drie doelstellingen nastreven. Een: stabiliteit. Twee: onze normen verspreiden. En drie: onze waarden promoten.

Stabiliteit betekent in de eerste plaats fysieke veiligheid. Het betekent ook milieuveiligheid: luchtkwaliteit, toegang tot drinkwater, bescherming van de biodiversiteit, respect voor de planeet en voor de menselijke soort ...

Het betekent ook economische en sociale zekerheid. Dat vraagt om een gunstig klimaat voor investeringen en handel, zowel binnen onze markt als met de rest van de wereld. Het handhaven van eerlijke marktvoorwaarden en wederkerigheid met onze handelspartners is een van onze prioriteiten. We zijn voor vrije en open economieën en we zijn tegen protectionisme. Maar toegang tot onze grote markt kan niet gratis worden weggegeven. Hoe minder men zich aan de normen houdt, des te beperkter uw toegang, of je nu onze Unie verlaat of er nauwere banden mee opbouwt.

Economische veiligheid betekent ook het veiligstellen van onze toevoer van kritieke bronnen: medische producten, zeldzame delfstoffen. En ook microprocessors, die zo essentieel zijn voor onze digitale soevereiniteit - zijn een ander belangrijk aspect van onze strategische autonomie en zijn essentieel is voor onze digitale transformatie .

Stabiliteit betekent ook dat we ons migratiebeleid op een ordelijke en wettige manier beheren, met respect voor de menselijke waardigheid. We zullen op dit punt nog veel werk moeten verzetten.

Standaarden

Ons tweede doel is het waarborgen van ons vermogen om normen te stellen. Dat vermogen is een sleutelfactor die bijdraagt aan de huidige macht van Europa. Onze normen voor het gebruik van chemische stoffen zorgen ervoor dat speelgoed dat over de hele wereld wordt geproduceerd, veilig is. Onze Algemene Verordening Gegevensbescherming heeft de wereldwijde standaard bepaald voor de bescherming van privacy online. Evenzo hebben onze definitie van haatzaaiende taal en onze druk om die uit te roeien, de grote platforms ertoe aangezet om het internet van die plaag te bevrijden.

We zien ook de mate waarin klimaat een nieuw strategisch front is waar Europa de strijd om normen kan winnen. Door baanbrekende milieutechnologieën te ontwikkelen en de relevante normen vast te stellen, zullen we twee doelen bereiken: het voortouw nemen op dat gebied en helpen de strijd tegen de opwarming van de aarde te winnen.

Eigen waarden

Dit illustreert eigenlijk mijn derde doel. De kracht van ons economische en sociale model ligt in het feit dat het op een unieke manier gefundeerd is op onze waarden. Het geeft ons een grote legitimiteit en maakt ons enorm aantrekkelijk in de ogen van veel partners over de hele wereld. We moeten meer kracht putten uit dat fundament, zodat we een vreedzamere, menselijkere en rechtvaardigere wereld kunnen smeden. De strijd tegen de opwarming van de aarde leiden, eerlijke handelsregels handhaven, vechten voor eerlijkere belastingheffing… Dit alles is in ons belang en in het universele belang.

Onze werktuigen

We hebben solide instrumenten tot onze beschikking. We moeten er meer gebruik van maken en we moeten er beter gebruik van maken.

Ten eerste hebben we financiële middelen. Het recente besluit over het herstelpakket is in dit opzicht cruciaal. Dan zijn er de Europese competenties. Als ze verstandig worden gebruikt, kunnen ze een grote impact hebben. Handelsovereenkomsten, ontwikkelingshulp, economisch bestuur, toezicht op de financiële markten, een industriële strategie, een digitale agenda, een ruimtevaartstrategie. En natuurlijk de euro, die een internationale rol moet krijgen. Beleid inzake sancties en visa is een soeverein instrument dat we ook kunnen mobiliseren.

Laten we eerlijk zijn. De afstemming en harmonisatie van deze instrumenten voor onze internationale strategie is voor verbetering vatbaar. Onze hoge vertegenwoordiger is een superminister van Buitenlandse Zaken. Dat is de letter en de geest van Lissabon. Hij zet zich volledig in voor de rol. Zijn ervaring en zijn vaardigheid zijn troeven. Ik hoop dat hij als vicevoorzitter van de Europese Commissie en voorzitter van de Raad Buitenlandse Zaken alle politieke ruimte krijgt die nodig is om onze gedeelde belangen te behartigen.

Unanimiteit dwingt samen te werken

En dat is geen gemakkelijke taak, want in het buitenlands beleid is unanimiteit vereist. Deze unanimiteitskwestie wordt, zoals iedereen weet, regelmatig besproken. En mijn mening erover is genuanceerd. Het is waar dat het eisen van unanimiteit de besluitvorming vertraagt en soms zelfs verhindert. Maar deze vereiste dwingt ons om onophoudelijk te werken om de lidstaten te verenigen. En deze Europese eenheid is ook onze kracht. Eenparigheid van stemmen bevordert een blijvende inzet van de 27 landen bij de strategieën die samen zijn ontwikkeld. Dus ik vraag me af: zou het opgeven van unanimiteit echt zo'n goed idee zijn? Zijn er geen andere, relevantere hervormingen die ons in staat zouden stellen sneller op het internationale toneel te komen zonder de meerwaarde van onze unanimiteit te verliezen?

Mijn bescheiden ervaring is als volgt. Heel vaak, de afgelopen maanden, heb ik gemerkt dat wat leek op aanzienlijke verschillen tussen de lidstaten snel weggesleten waren door inhoudelijke discussies. Dit was het geval met China. Dankzij de politieke voorbereidingen hebben we in slechts een paar maanden tijd een gemeenschappelijk standpunt kunnen bepalen dat nu door iedereen naar voren wordt gebracht. Hetzelfde geldt voor de oostelijke Middellandse Zee en voor Wit-Rusland. Ik heb er vertrouwen in dat we ook hier gemeenschappelijke standpunten naar voren zullen brengen die hun kracht zullen putten uit onze eenheid. De belangrijkste beslissingen over de begroting en het herstelfonds zijn een verdere illustratie van deze zekerheid: politieke confrontatie en de uitwisseling van inhoudelijke argumenten zijn een onmisbaar onderdeel van het proces van democratisch debat. Dit is wat beslissingen hun legitimiteit geeft.

Vertrouwen en persoonlijk respect spelen ook een sleutelrol. Daarom moedig ik interactie - in verschillende vormen, soms informeel - zoveel mogelijk aan. Eenheid ontstaat niet spontaan. Het vereist werk, vasthoudendheid en constante, niet-aflatende toewijding.

Gezond verstand

Defensie is geen bevoegdheid van de EU zoals alle andere. Ik ben me bewust van de verschillende nationale gevoeligheden. Ik denk dat het verdiepen van de gemeenschappelijke verdediging noodzakelijk is en geen ideologische obsessie is, maar een kwestie van gezond verstand. Dit project moet binnen de NAVO worden uitgevoerd. Dit is het doel van het strategisch partnerschap tussen de EU en de NAVO. Permanente gestructureerde samenwerking en het Europees Defensiefonds, waarvoor we zojuist 7 miljard euro hebben uitgetrokken, passen volledig bij deze ambitie. En ik juich Jean-Claude Juncker en Federica Mogherini toe, wier strategisch leiderschap op dit gebied nog niet ten volle wordt gewaardeerd.

De Europese Unie is van nature een positieve, open en tolerante kracht. We weten dat vrije en eerlijke handel bijdraagt aan de ontwikkeling van samenlevingen. Onze waarden van een zorgzame en humanistische samenleving inspireren ons transformatieproject. Klimaatneutraliteit en digitale soevereiniteit openen nieuwe ruimtes voor menselijke intelligentie, innovatie en het democratisch debat. Onze doelstellingen zijn ambitieus en veeleisend: vrede en welvaart.

En dit is precies waarom we beter gebruik moeten maken van alle aspecten van onze kracht, consistenter moeten zijn in het gebruik van onze tools. Trouw aan onze waarden, realistisch maar minder naïef. Een kracht die werkt voor een wereld die respectvoller, ethischer en rechtvaardiger is. Soevereiniteit, onafhankelijkheid, zelfbeschikking. Welk woord u ook gebruikt, het is de inhoud die telt. Minder afhankelijkheid, meer invloed. Om ons lot te bepalen en om een positieve invloed impact te hebben op de wereld is effectieve strategische autonomie het credo dat ons samenbrengt.