Project Nederland: De Nederlandse identiteit
Wat is dat eigenlijk de Nederlandse identiteit? We weten het wel, maar het even kort uitleggen, taal, nuchterheid, dijken, directheid, dominees en handelsgeest. Het is nog wel ietsje meer maar wat dan precies ligt bovendien niet zelden ook nogal gevoelig. Zijn we nu tolerant of juist niet. Het onderwerp is eindeloos. Logisch want evenals mensen individueel kunnen veranderen, kunnen naties dat ook. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) schreef er een verkennende studie over ‘Project Nederland. Van feitelijke naar gewenste nationale identiteit’. In zekere zin is deze een vervolg op een eerdere studie uit 2018 getiteld De nieuwe verscheidenheid
In het voorwoord schrijft auteur Will Tiemeijer: 'In het beste geval leiden debatten over nationale identiteit tot algemeenheden en clichés, in het slechtste geval tot ruzie en bittere verwijten, waarna het onderwerp weer jarenlang taboe is'. Dat probeert de studie te ondervangen door een aangepaste definitie. Klinkt te mooi om waar te zijn. Maar ons probleem met de nationale identiteit staat niet op zichzelf. De auteurs gingen op zoek bij enkele buren, Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittanië en kwam hetzelfde soort soort problemen met de nationale identiteit tegen.
'Ten eerste, in alle landen speelt nadrukkelijk de komst van groepen moslims mee. Die zouden een bedreiging vormen voor de integriteit van de samenleving en haar waarden.[...] Ten tweede, als vervolgens de vraag op tafel komt wat wij dan wel zijn, valt op dat – net als Nederland – deze buurlanden moeite hebben om antwoord te geven op de vraag.' De Gaulle, tricolore, Beethoven en Bratworst, lauw, schuimloos bier en de stiff upper lip verder komt het vaak niet. Ten derde is het debat overal redelijk explosief. De gemoederen lopen al snel hoog op.
De opvolger van het multiculturalisme
In reactie op die onoplosbaarheid is er een nieuw model ontstaan, ‘interculturalisme' dat niet gebaseeerd is op wat ons scheidt maar op wat ons bindt. Op onze lotsverbondenheid. Interculturalisme is de opvolger van multiculturalisme dat in de visie van velen niet erg geholpen heeft . Of om uit het rapport te citeren: 'Het heersende beeld is dat de multiculturele benadering niet heeft geleid tot integratie, maar juist tot het tegendeel: het ontstaan van ‘parallelle werelden’ waartussen nauwelijks contact bestaat.'
Bij interculturaliteit staat contact juist centraal, 'de route naar het gewenste resultaat verloopt niet via de formulering van een nationale identiteit, maar via de ervaring van contact.'
Dit is een samenvatting waar veel boeiende details worden overgeslagen, maar halverwege de studie wordt een definitie van historicus Joep Leerssen neergezet die zegt de nationale identiteit neerzet als 'datgene waardoor Nederland als samenleving anders is dan andere landen/ culturen; een collectieve habitus die mettertijd in de Nederlandse samenleving ingesleten is geraakt en hier te lande sterker geprononceerd is dan buiten de Nederlandse grenzen'. We zijn dan op de helft van de studie.
Gewenste identiteit
Er komt een nieuw begrip om de hoek kijken: ‘Gewenste identiteit. Het wordt ingeleid met de zin. ‘De discussie over de nationale identiteit wordt doorgaans gevoerd in descriptieve termen: wie zijn die Nederlanders nu eigenlijk? Wat is hun karakter en wat zijn hun manieren? Al honderden jaren verdiepen vooral historici en buitenlandse bezoekers zich in die vraag’. Maar wat, zo luidt het retorische antwoord, dat inderdaad wordt vast gesteld dat de Nederlandse identiteit inderdaad bestaat uit enerzijds tolerantie, verdraagzaamheid en anderzijds botheid en lompheid. Er is uitputtend onderzoek gedaan en dit is wat het is. Moeten nieuwkomers, immigranten, zich ook zo snel mogelijk naast die tolerantie, ook botheid en lompheid eigen maken?
Geen goed plan lijkt het de auteur. 
Schema uit de verkenning
De rol van de staat
In de discussie over wie we willen zijn, en hoe we met elkaar willen omgaan ligt een belangrijke rol voor de staat vindt de auteur 'een staat die in dezen consequent zwijgt, begrijpt zijn eigen bestaansreden niet goed'. De bestaansredenen van een staat liggen onder meer in de pacificatie van maatschappelijke conflicten en 'het bewaken en onderhouden van normen voor zo goed mogelijk samenleven'. Een derde kerntaal is het het bewaken van voldoende vrijheid voor de burgers. Boeinde kluif voor de staat, tenslotte is de WRR een adviesorgaan en dit rapport over identiteit maakt daar deel van uit. Het rapport heeft bovendien een conclusie.
Wat ons bindt is bovenal lotsverbondenheid
'Waaruit bestaat de Nederlandse eenheid? Die is – uiteindelijk – niet geworteld in een bepaalde ‘typisch Nederlandse’ volksaard of cultuur maar in een reële lotsverbondenheid. Tezamen vormen wij ‘project Nederland’: een langlopende onderneming om met een groot aantal mensen succesvol samen te leven op een kleine delta gelegen tussen België, Duitsland en Noordzee. Wie deze ruimte binnentreedt – hetzij door erin geboren te worden, hetzij door zich er als migrant te vestigen – wordt daarmee ook deelnemer aan ‘project Nederland’, en aldus gebonden aan de overkoepelende projectdoelstelling: bevorderen dat elke deelnemer zo goed mogelijk invulling kan geven aan zijn of haar opvatting van het goede leven, en bevorderen dat we deze kleine delta ook weer in goede staat doorgeven aan volgende generaties, opdat zij dezelfde kansen en mogelijkheden hebben'.
In hoeverre zo'n gedepolitiseerde versie van 'de kleine delta' toekomst heeft ,zal moeten blijken.
Lees hier het hele WRR rapport: Project Nederland. Van feitelijke naar gewenste nationale identiteit’.
.gif)
