Libische roots van de huidige Oekraïne-oorlog
Opeens is het crisis in de wereld. En niet zo maar crisis, nee existentieel. Armageddon, ofwel het verlies van alles wat we bezitten inclusief ons leven, dreigt. Leiders reizen zich suf van hot naar her, hotlines zijn ingesteld, de markten voor grondstoffen, energie én aandelen staan onder (hoog-)spanning. Rusland zet zijn kernwapens op hoge staat van paraatheid. Wij, het publiek, reageren geschrokken. Gebeurt het ondenkbare? Dreigt in kernoorlog waarbij ontelbaar veel mensen sterven en een ontwrichte, diep gewonde samenleving achterblijft? Volgens het Russische staatspersbureau TASS maakt die paraatheid het Russische kernwapenarsenaal juist veiliger. Schale troost.
Maar is het wel zo opeens?
Nog maar kort geleden, februari 2022, werden Frankrijk en andere Europese machten ongeveer letterlijk uit Mali gesmeten. Ze zaten daar vanwege de opkomst van islamistische strijdgroepen Al Qaida en IS-achtige clubs met een gewelddadige, vaak gruwelijke en uiterst repressieve, rancuneuze agenda. De Fransen zaten er op uitnodiging van de regering van Mali, die het water in 2012 aan de lippen stond. Uit het strijdgewoel van het met hulp van de NATO verslagen Ghadaffi regime hadden zich zwaar bewapende Toeareg teruggetrokken naar Mali. Dat land destabiliseerde. Ontevreden Malinese militairen zetten de onafhankelijke president Amadou Touré af. Dat was een paar weken voor de nationale verkiezingen, die evenals de vorige keer regulier en democratisch leken te gaan verlopen. Touré zou afstand doen van zijn presidentschap, iets dat hij eerder gedaan had na verkiezingen.
Door de staatsgreep was het land echter niet meer te redden. Maar in de keten van oorzaak en gevolg had het westen een belangrijke rol. De VS, de NATO daartoe aangezet door Sarkozy die nog een oud appeltje te schillen had met Gadhaffi, vonden het geheel tegen hun eigen belangen in nodig, dat Gadhaffi verslagen en uit de macht de ontzet werd. Ghadaffi was geen lievertje, maar niet de grootste boef onder de boeven in het toenmalige Midden-Oosten. Syrië, zo was toen al bekend, was minstens zo erg. Bovendien hielp Libië economische migranten tegen te houden, en had Gadhaffi al voor 2006 boete gedaan voor terreurdaden, zijn massawapens afgezworen en Libië intervenieerde niet meer in buurlanden.
Collateral damage West-Afrika
Het tragische humanitaire gevolg was dat de Arabische opstandelingen van die tijd van 'Arabische Lente' en hun buitenlandse bondgenoten zoals Qatar en Saoedi-Arabië, hoop kregen op eenzelfde soort ondersteuning van NATO, met name de tegenstanders van het regime in Syrië. Die kwam dus niet. De coalitie had het te druk met Libië. Tragisch was ook de blijvende ontwrichting van West-Afrika.
Een in dit verband belangrijk geopolitiek gevolg was dat Rusland en China het vertrouwen in het oordeelsvermogen van NATO grotendeels verloren. Iets wat Rusland sterkte in het beschermen van Tartus, zijn kleine marinehaven in Syrië, de enige die het nog had in het Midden-Oosten. Het zou Rusland later mede nopen de Krim te bezetten om die andere marinehaven, Sebastopol, te veroveren.
Poetin telde zijn knopen
Poetin, die geopolitiek denkt, begon preventieve maatregelen te nemen. Rusland heeft drie grote assets: haar grote oppervlakte, haar rijkdom aan grondstoffen en haar enorme kernmacht. Aan de eerste twee kon alleen iets veranderen als Rusland uitverkoop hield. De laatste, de kernmacht, was verouderd. Die kernmacht diende als afschrikking in de Koude Oorlog, en maakte Rusland, dat economisch een regionaalmacht is, met zijn lidmaatschap van de vetolanden in de Veiigheidsraad, tot machtige speler.
Libië had min of meer vrijwillig afstand gedaan van zijn kernwapenprogramma en zie waar het op uitdraaide. Noord-Korea had toen al twee kernbommen tot explosie gebracht, dreigde Amerika te bombarderen en bleef - met enige steun van China -, ongeschonden. Voor Poetin was de rekensom simpel, de kernmacht moderniseren ter afschrikking en geopolitiek wapen was de uitweg om Rusland niet in alle opzichten tot regionaalmacht te maken.
In Syrië zette Rusland vol in op het behoud van bondgenoot Assad en tegen het Islamisme, waar het zelf in heden en verleden in eigen land al genoeg problemen mee had. Er vochten aan de zijde van IS duizenden Tsjetsjenen mee. China hield zich op de vlakte maar steunde politiek Rusland hierin. Tenslotte vochten bij IS ook een paar honderd Oeigoeren.
Inmiddels zijn de invloedsferen verdeeld in Syrië, maar heeft Rusland er als bondgenoot van het regime Assad vaste voet aan de grond. En inmiddels is China de nieuwe opkomende hegemon, autocratisch maar niet anti-kapitalistisch, wel vaak gedoodverfd als de grote autocratische en zelfzuchtige vijand van het democratische westen. Intussen zijn de banden tussen China en Rusland sterk aangehaald.
Hoezeer NATO in 2011 de zaak van Europa, en uiteindelijk ook Oekraïne beschadigde, bleek ook in 2015 met de vluchtelingen en migrantencrisis. Turkije was overbelast met vluchtelingen uit Syrië waar een heftige burgeroorlog woedde, evenals in Libië en Mali. Het blijkt ook met de vluchtelingenstroom - die nu geen crisis wordt genoemd - uit Oekraïne. De bizarre, en als altijd wrede oorlog die de Russische Federatie voert tegen Oekraïne veroorzaakt die vluchtelingenstroom. Maar met een beter oog voor de mogelijke consequenties van het handelen in Libië, zowel voor West-Afrika als voor het Midden-Oosten als geheel; met een beter oog voor de verhoudingen tussen de oude en de nieuwe grootmachten had het nu daar niet zo misdadig uit de hand hoeven te lopen.
Onbedoelde gevolgen regime change
Counterfactual history is een speculatieve zaak, maar zeker is wel, dat in 2011 met de NATO-steun voor regime-change in Libië, zowel de zaak van de Arabische opstand als die van de verhouding van Rusland met het westen een flinke klap heeft gekregen.
Dit gegevens is minstens even belangrijk als Boekarest 2008 waar de NATO in punt 23 van de slotverklaring toezegging deed over lidmaatschap aan Oekraïne en Georgië. Die toezegging bleef redelijk vaag op aandringen van Angela Merkel, maar is samen met de doldrieste NATO actie van 2011 en samen met de calculerende reaalpolitiek van Poetin die een sterk Rusland boven alles stelt, oorzaak van de huidige ellende voor Oekraïne en de rest van de wereld.
Regime-change in Libië was niet erg slim, veroorzaakt(e) veel ellende. Regime-change in Oekraïne veroorzaakt in hoog tempo meer ellende, voor alle direct betrokkenen en de rest van de wereld. Foutje nu vooral van Poetin, Lavrov. Nu maar hopen ook zij de weg naar onderhandelingstafels vinden.
Eisen
Of dat gebeurt met de huidige Russische eisen zoals verwoord door TASS en door Kremlin woordvoerder Dimiti Peskov is koffiedik kijken in het hart van deze hete oorlog. De eisen: Oekraïne blijft neutraal, wordt geen NATO-lid, de Krim is voor Rusland en Loehansk en Donetsk autonoom. Intussen dus liever even geen nieuwe geopolitieke blunders.
-20090804-S.JPG)
.gif)
