Bij Rembrandt komt het licht van binnen, bij Vermeer van buiten
Vermeer is fotograaf avant la lettre, hij is schilder van licht én hij is miniaturist met een geweldig oog voor detail en stof en hoe je dat schildert. Alle kijken is licht - daar komen we nog over te spreken bij fotografie- en voor die immense rijkdom aan detail moet je nu eenmaal de schilderijen van dichtbij kunnen bekijken. Er staat een hekje voor, maar in een daling van de golfslag van de menigte lukt het wel. Zo'n daling duurt in deze volle zalen nooit langer dan een seconde of tien. Behalve bij de beroemdste schilderijen, Melkmeisje, Meisje met de Parel, die worden op deze weekdag begin mei, voortdurend door een Mona Lisa achtige menigte in beslag genomen.
Ideaal
In zijn beste schilderijen, die als vrijwel volmaakt harmonisch aanvoelen - de anekdotische vertelling - het licht van de late ochtend - details en geheel in natuurlijk en meditatief evenwicht - voel je hem raken aan de fotografie, die kunstvorm die door lenskrommingen, lichtopening en brandpuntsafstand een soort objectiviteit aan het beeld lijkt te verlenen. Daar zie je behalve de gedreven en uiterst begaafde ambachtsman, de schepper van het ultieme moment van vrouwelijke schoonheid en licht, van een ideaal binnen huiselijk Holland in de 17e eeuw.
Licht
Maar als je goed kijkt en juist de blik dichterbij laat dat zien, zie je naast de enorme scherpte en helderheid van details en kleur ook randonscherpten. De onscherpten die typisch zijn voor de fotografie waar de lens en lensopening de mate van scherpte bepalen. Sfumato wordt het door kunsthistorici genoemd, een goeie term zeker bij de hierboven genoemde Mona Lisa van Da Vinci. Da Vinci was met veel bezig, maar niet in de eerste plaats met het licht. Vermeer wel. Als de Rotterdamse Amerikaan Willem de Kooning het over het trans-Atlantische licht heeft bij zijn atelier in de Hamptons bij New York, heeft hij het naast Ruisdael en Haagse school over Rembrandt en Vermeer.
Straatrumoer in de verte
Bij Rembrandt komt het licht van binnen, bij Vermeer van buiten. Vermeer schildert zo lijkt het, geen sfumato - zoals de niet te onderschatten meestervervalser Han Van Meegeren wel deed - Vermeer lijkt al nadrukkelijker dan veel van zijn collega's in Noord en Zuid-Europa in die tijd op zoek naar de lensonscherpte die de fotografie anderhalve eeuw later zou ontsluiten. Vermeer op zijn best is behalve meesterlijk schilder van licht en een verstilde wereld, waar je het Delftse straatgeruis van de 17e eeuw hoort binnenkomen, tevens een ontdekker. Zijn schilderijen zijn een tijdmachine. Die zijn door hun aandacht en verwondering over wat het licht vermag de motor was van een unieke Hollandse schilderkunst.
Vermeer De Luitspeelster Bld. Johannes Vermeer / courtesy Rijksmuseum
43 jaar oud werd Johannes Reyniersz. Vermeer in oktober 1675. Het zou zijn laatste verjaardag worden. Het waren slechte tijden, de kunstmarkt was ingestort. Johannes had tien kinderen, 15 december overleed hij. 150 jaar later, er was een eeuw van Aufklärung en rationele kennisvorming overheen gegaan, voerden eerste experimenten tot de fotografie, de techniek die onze wereld overstroomt. Vermeer - en nog een hele bos schilders - waren de uitvinders van de fotografie en passant voorgegaan.
650.000 bezoekers
"We are such stuff as dreams are made on; and our little life is rounded with a sleep," schreef een Engelse dichter 20 jaar voordat Vermeer geboren werd. Vermeer legde zijn 'stuff' volmaakt vast. Schilderijen om klaarwakker naar te kijken. Een beetje dringen hindert dan niet.
De grote Vermeertentoonstelling in Amsterdam duurde tot 4 juni In de tentoonstelling waren drie kwart van alle 37 aan Vermeer toegeschreven schilderijen te zien. Voeg dat bij de unieke kwaliteiten van Vermeer en je begrijpt dat zoveel bezoekers (650.000), de tentoonstelling bezocht hebben.
-20090804-S.JPG)
.gif)
