Clingendael rapport: Oekraïners en Russen in ons land maar liever even apart houden

20 mei 2023 door een van onze redacteuren

De gevolgen van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne zijn ook op nationaal en lokaal niveau in Nederland merkbaar. Met name in de Oekrainse en Russische diaspora in Nederland. Met de komst van Oekraïense vluchtelingen is de kleine Oekraïense gemeenschap van 20.000 mensen in Nederland gegroeid met 90.000 mensen naar 110.000. Aangenomen mag worden dat sinds de Russische invasie in Oekraïne op 24 februari 2022 de verhoudingen tussen Nederlanders met een Oekraïense en Russische of andere gerelateerde achtergrond ingrijpend veranderd. 

Er bestaat echter geen goed beeld hoe de Oekraïense en Russische Nederlanders zijn georganiseerd noch hoe hun verhoudingen precies zijn veranderd sinds de Russische inval. Twee onderzoekers van Instituut Clingendael Chris Houtkamp en Niels Drost zijn daar ingedoken. Middels open source onderzoek naar de diaspora van Oekraïners en Russen in Nederland, 32 diepte-interviews met mensen daaruit in Nederland met een Oekraïense of Russische achtergrond en een analyse van beleidsdocumenten deden zij onderzoek en publiceerden het Clingendaelrapport 'Oekraïense en Russische 
gemeenschappen in Nederland'. 

Hulporganisaties in NL  Russen Screenshot V&M van infodiagram uit Rapport Clingeldael

Het diasporalandschap van de Oekraïense en Russische gemeenschappen in Nederland blijkt heel divers te zijn, met verschillende organisaties en ontmoetingsplekken. Ook de 35 orthodoxe kerken - verdeelt over 7 bisdommen en 9 patriarchaten -  spelen daarin een belangrijke rol. 

Zowel Oekraïners als Russen hebben binnen Nederland een verscheidenheid aan diaspora-organisaties en netwerkorganisaties. Opmerkelijk is dat de belangrijkste diaspora-organisatie in beide gemeenschappen contact onderhoudt met de respectievelijke ambassades van hun moederland. Daarnaast is er een breed scala aan online kanalen, pagina's en internetgroepen op platforms als Telegram en Facebook. 

Hulporganisaties in NL Oekraïners Screenshot V&M van infodiagram uit Rapport Clingeldael

Verschillen

Verschil zit er echter in de manier waarop ze deelnemen aan het diasporalandschap. Terwijl de Oekraïense respondenten in dit onderzoek actief betrokken zijn bij organisaties en deelnemen aan ontmoetingsplekken, geldt dit nauwelijks voor de 19 geïnterviewde Russische respondenten. Die reageren schrijft het rapport, voorzichtig en niet zonder met angst en hebben hebben 'een zeer gecompliceerde verhouding met Rusland.'  Een ander groot verschil is het grote scala aan, ca 30, hulporganisaties dat voor Oekraine en Oekraïners actief is . Daarbij vallen de drie hulporganisaties voor Rusland in het niet. 

Weinig contact met elkaar 

De verhoudingen tussen de twee groepen verlopen, in de zeldzame gevallen dat er überhaupt sprake is van contact, moeizaam. Oekraïense respondenten en vertegenwoordigers van Oekraïense organisaties geven te kennen dat ze geen behoefte hebben aan contact met Russen. Zolang de oorlog voortduurt, zal deze situatie waarschijnlijk voortbestaan en mogelijk zelfs nog geruime tijd voortduren na het sluiten van vrede, afhankelijk van de uitkomst van het conflict. Een enkele uitzondering hierop zijn Russen die expliciet afstand nemen van de oorlog en het beleid van Poetin, en erkennen dat zij als onderdeel van de Russische samenleving medeverantwoordelijkheid dragen voor de oorlog. 

Opmerkelijk is een van de aanbevelingen uit het rapport,  namelijk dat In tegenstelling tot het gebruikelijke Nederlandse beleid voor gemeenschappen in conflict, de Oekraïense en Russische gemeenschappen op de korte termijn juist niet bij elkaar aan tafel gezet moeten worden. De onderzoekers vermoeden dat dit averechts zal werken. 

Meer info: Clingendaelrapport 'Oekraïense en Russische gemeenschappen in Nederland'.