Moment uit het 13-urig Tweede Kamer debat op 5 april over Provinciale Statenverkiezingen: Azarkan (DENK) Rutte (VVD), Van der Staaij

08 april 2023 door een van onze redacteuren

Eerste Minister Rutte bij zijn reactie op afgevaardigde Azarkan. Screenshot V&M van Tweede Kamer

Aan de orde is het debat over de uitslag van de verkiezingen voor de Provinciale Staten.

De heer Azarkan (DENK):
Het is bijzonder dat mevrouw Hermans spreekt over vertrouwen. Het was de partij de VVD die in 2012 de fraudewet bedacht. Die fraudewet pakte mensen ongelofelijk hard aan voor het meest kleine dat er gebeurde: een simpele overtreding van de inlichtingenplicht leidde tot een ongekende fraudejacht. Dat is de kern geweest van de reden dat al die toeslagenouders nu in de knel zitten. Dat is het beleid van de VVD. Dat is het beleid onder deze minister. Vervolgens zijn mensen allerlei systematieken gaan verzinnen om met name de meest kwetsbaren op te jagen, de alleenstaande vrouwen die het al moeilijk hadden, mensen met een laag inkomen. Mijn punt is dat dit ertoe heeft geleid dat deze ouders tot op de dag van vandaag nog last hebben van die discriminatie en die keiharde aanpak. En u zou zich dat moeten aantrekken, mevrouw Hermans.

De voorzitter:
Ik zie dat de minister-president ook wil reageren.

Minister Rutte:
Mevrouw Hermans was mij voor, maar toch maar een persoonlijk feit. Ik heb de heer Azarkan maar even laten uitrazen tot het einde van zijn betoog. Die opmerking is mij totaal in het verkeerde keelgat geschoten. De fraudewet is aangenomen met brede steun in de Kamer. Later bleek dat er ook echt fouten in zaten en die zijn hersteld. Maar om mij nu op te plakken dat ik via die fraudewet, die met brede steun hier in de Kamer is aangenomen, verantwoordelijk ben voor institutioneel racisme, is voor mij volstrekt onacceptabel. Het is volstrekt niet wie ik ben. Ik accepteer dit absoluut niet. Zo sta ik niet in het leven. De heer Azarkan heeft dit terug te nemen. Of hij doet dit niet, maar dan is hij de knip voor de neus niet waard.

De heer Azarkan (DENK):
Ik neem dat niet terug. Ik sta daarvoor. Ik doe dat voor al die tienduizenden ouders en kinderen die tot op de dag van vandaag de echte pijn hebben. Het kan best zijn dat de minister-president hier pijn van heeft, maar ik blijf ervoor staan voor elke ouder die ik spreek, voor elke ouder die is opgejaagd en die met de kinderen naar het Leger des Heils is gegaan, omdat er een wet kwam onder deze minister-president die ervoor heeft gezorgd dat in de uitvoering deze mensen niet meer konden leven en dat hun kinderen werden afgepakt. Ik blijf daarvoor staan. Dat is verschrikkelijk.

De voorzitter:
Dank u wel, meneer Azarkan. Dan geef ik het woord aan de heer Omtzigt.

De heer Van der Staaij (SGP):
Mevrouw de voorzitter. Touwtrekken is zwaar werk, vooral als er van beide kanten even hard getrokken wordt. Dan zie je de zweetdruppels op het voorhoofd, dan hoor je luide kreten en zie je de hakken in het zand staan, maar een echte beweging, ho maar. U voelt de toepassing al aankomen: toen ik de brief van het kabinet over de duiding van de verkiezingsuitslag las, had ik toch het gevoel — dat zeg ik in alle vriendelijkheid — dat het vooral een stilstandbrief is, die getouwtrek laat zien, maar geen echte beweging. Nu zou je kunnen zeggen: waar gaat dit debat eigenlijk over? Het waren toch Statenverkiezingen? Het kabinet is toch gewend aan een minderheidspositie in de Eerste Kamer? Dat is allemaal waar, maar het gaat nu echt over meer. Het gaat nu over het presteren van de overheid in het algemeen en van dit kabinet in het bijzonder, onvrede over het stikstofbeleid, buikpijn vanwege kille bureaucratie die niet aansluit bij het dagelijks leven en ongenoegen over de verwaarlozing van het platteland.

Dat alles vraagt, zeker ook van het kabinet, een serieuze beweging. Was het niet dit kabinet dat na een eindeloze formatie op bladzijde 1 van het regeerakkoord beloofde werk te gaan maken van een overheid die betrouwbaar, dienstbaar en dichtbij is? Daarbij komt dat het stikstofdossier vraagt om een doordacht samenspel met de provincies. Is het eerlijke verhaal dan niet gewoon dat het kabinet er niet uit gekomen is en dat de hakken dieper in het zand gingen? Is niet daarom de touwtrekwedstrijd verdaagd naar … naar wanneer eigenlijk?

Intussen kunnen de provincies er geen touw meer aan vastknopen. Worden ze in hun plannen nu beoordeeld op 2035 of op 2030? De minister-president repte over een versnelling, maar het Rijk is in werkelijkheid vooral een rem op de uitvoering van plannen die in provincies van onderop allang gebakken zijn. Overijssel heeft bijvoorbeeld al aan het begin van het jaar huiswerk ingeleverd, maar heeft nog nul reactie gehad. Waar blijft het geld? Waar blijft de solide grondslag om gewoon aan de slag te gaan? Intussen verloopt het tij voor bijvoorbeeld boerenbedrijven die wilden meewerken aan vrijwillig stoppen of aan verplaatsing naar elders. Het houdt wel een keer op.

Het is nu dus volgens ons een levensgroot risico dat iedereen maar op elkaar wacht of naar elkaar wijst. Ik vind daarom dat het kabinet met een concrete datum moet komen waarop het resultaat van de heronderhandeling over het regeerakkoord duidelijk is. Binnen een week of twee moet dat toch echt helder kunnen zijn. De SGP roept het kabinet op: haal die valbijl van 2030 weg, kies niet voor gedwongen onteigening, geef provincies in de uitvoering genoeg tijd en ruimte en stel heldere en realistische kaders. Afgelopen week kwam er nog een bedillerige brief uit Europa over stikstof. Hoe gaat de minister-president er dus voor zorgen dat Brussel geen zand in de motor strooit, maar juist ruimte biedt voor een aanpak die echt bij de verschillende gebieden in ons land past?

Het zou ook enorm helpen als alle bewindspersonen en ook allerlei ambtenaren op de departementen veel meer de tijd nemen om de voelhorens in het land uit te steken. Oud-Kamervoorzitter Vondeling schreef het in zijn tijd al, in het veelgeprezen maar weinig gelezen "Tweede Kamer: lam of leeuw?" Ik citeer: "Het is onmisbaar een beetje te weten hoe en waarom de mensen in Rijssen toch wezenlijk anders zijn dan die van Rijnsburg, de veehouder uit Grouw niet lijkt op die van Loosdrecht, de tuinder uit het Westland een ander soort agrariër is dan die van Oostwold." Daarom de oproep: ga eens simpelweg meer op pad naar al die plaatsen, ook waar de intercity niet stopt en de laatste bushalte net uit de grond is getrokken.

Voorzitter. Voor de SGP is het cruciaal dat het kabinet over de hele linie vaart zet achter minder bureaucratie en meer oog voor de praktijk van burgers en ondernemers. Zomaar een voorbeeld: afgelopen vrijdag werd ik op straat aangeklampt door een mevrouw, die zei "Snappen jullie wel wat de registratieplicht voor onze spullen gaat betekenen voor onze kringloopwinkel? De lotgevallen van elke stoffer en blik moeten zorgvuldig opgetekend worden." Het zat haar hoog. Inderdaad, hoe wordt getoetst wat dit soort voorstellen in de praktijk van alledag betekent? Hopelijk is het kabinet echt wakker geschud. Het moet werkelijk anders en beter. Minder Haags wensdenken. Minder tekentafeldenken. Meer oog voor hoe alles neerslaat in het leven van alledag.