'Klikchemie' van Sharpless, Meldal en Bertuzzi krijgt Nobelprijs 2022

07 oktober 2022 door een van onze medewerkers
'Klikchemie' van Sharpless, Meldal en Bertuzzi krijgt Nobelprijs 2022
Bld. © Johan Jarnestad/The Royal Swedish Academy of Sciences

Soms zijn simpele antwoorden de beste. Barry Sharpless en Morten Meldal krijgen de Nobelprijs voor Scheikunde 2022 omdat ze de scheikunde in het tijdperk van het functionalisme hebben gebracht en de basis hebben gelegd voor de klikchemie. Ze delen de prijs met Carolyn Bertozzi, die klikchemie naar een nieuwe dimensie bracht en het begon te gebruiken om cellen in kaart te brengen. Haar reacties dragen nu bij aan meer gerichte kankerbehandelingen, naast vele andere toepassingen.

Barry Sharpless - die nu zijn tweede Nobelprijs voor Scheikunde krijgt - begon het balletje aan het rollen te brengen. Rond het jaar 2000 bedacht hij het concept van klikchemie, een vorm van eenvoudige en betrouwbare chemie, waarbij reacties snel plaatsvinden en ongewenste bijproducten worden vermeden.

Kort daarna presenteerden Morten Meldal en Barry Sharpless – onafhankelijk van elkaar – wat nu het kroonjuweel van de klikchemie is: de door koper gekatalyseerde azide-alkyncycloadditie. Dit is een elegante en efficiënte chemische reactie die nu op grote schaal wordt gebruikt. Naast vele andere toepassingen wordt het gebruikt bij de ontwikkeling van geneesmiddelen, voor het in kaart brengen van DNA en het maken van materialen die geschikter zijn voor hun doel.

Carolyn Bertozzi bracht klikchemie naar een nieuw niveau. Om belangrijke maar ongrijpbare biomoleculen op het oppervlak van cellen – glycanen – in kaart te brengen, ontwikkelde ze klikreacties die in levende organismen werken. Haar bioorthogonale reacties vinden plaats zonder de normale chemie van de cel te verstoren.

Meer over:
Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.