Laatste leider van de Sovjet-Unie, Michail Gorbatsjov, bleef zichzelf trouw

01 september 2022 door een van onze redacteuren
Laatste leider van de Sovjet-Unie, Michail Gorbatsjov, bleef zichzelf trouw
Gobatsjov bij de inauguratie van Poetin in mei 2000 - Foto Kremlin

Glasnost en perstrojka, 'openheid' en 'hervorming' waren sleutelwoorden in de politiek van de regering Gorbatsjov die duurde van 1985 tot 1990. Het waren jaren die de geschiedenis van de wereld en van Europa  in hoge mate door toedoen van Michail Gorbatsjov diepgaand zouden veranderen. Weliswaar tegen zijn zin maar wel door processen die hij in beweging had gezet zou de Sovjet-Unie uiteenvallen en ontbonden worden.   

Kolchose

Michael Gorbatsjov (1931-2022)  werd geboren als boerenzoon in een collectieve boerderij in het zuiden van Rusland. Hij studeerde rechten en maakte carrière als bestuurder tot in het hoogste orgaan van de partij. Op 11 maart 1985, de dag na de dood van Tsjernenko, toenmalig secretaris-generaal van het Centraal Comité van de Communistische Partij in Rusland , werd Gorbatsjov op 54-jarige leeftijd verkozen tot diens opvolger de op één na jongste secretaris-generaal in de geschiedenis van de Communistische Partij. 

Aan het begin van zijn ambtstermijn lanceerde hij de grootste anti-alcoholcampagne ooit in de door slechte gezondheid en alcoholmisbruik geteisterde Sovjet-Unie. Als leider van de Sovjet-Unie introduceerde hij tijdens het 27e congres van de CPSU in februari 1986 de begrippen glasnost ('openheid') en perestrojka ('hervorming') in de politiek.  Twee maanden later voltrok ich in het Noord Oekraïense Tsjernobyl een ramp met de daar gelegen kerncentrale die de grootse uit de geschiedenis zou worden. Het was een ramp met tot op de dag van vandaag diepgaande gevolgen.

Val van de muur

In 1988 werd Gorbatsjov staatshoofd. Hetzelfde jaar distantieerde Gorbatsjov zich van de Brezjnev-doctrine waarin Oost-Europese landen maar gedeeltelijk soeverein waren. Die landen, de landen van het Warschaupact konden nu zelf hun regeringsvorm bepalen. Het  vieren van de autoritaire teugels in Rusland en Oost-Europa leidde tot implosie van de macht van de Communistische Partij. 

 Dat leidde in 1989 tot een reeks meestal vreedzame revoluties in Oost-Europa waaronder die van de DDR met de val van de Muur. Aanvankelijk wilde Gorbatsjov geen Duitse hereniging van Oost en West maar de geest was uit de fles waarin de Duitse bondskanselier Kohl een belangrijke rol speelde. Het was het einde van de Koude Oorlog. In 1990 zou Gorbatsjov hiervoor de Nobelprijs voor de vrede ontvangen. Het leidde uiteindelijk tot het uiteenvallen en de ineenstorting van de Sovjet-Unie waarvan meer en meer landen zich zelfstandig verklaarden. Gorbatsjov probeerde de landen nog in losser verband  bijeen te houden maar dat mislukte. Gorbatsjov was intussen behalve secretaris generaal van de communistische partij ook president van de Sovjet-Unie. 

Michael Gorbatsjov en echtgenote Raisa (1999 overleden) in 1988 Foto Ria Novosti

Engagement

Tijdens een vakantieverblijf van Gorbatsjov op de Krim in augustus 1991 deden leden van de communistische partij een machtsgreep. Die werd met name door toedoen van de president van de Russische deelrepubliek van de Sovjet Unie, Boris Jeltsin, met veel persoonlijke inzet en moed in Moskou verijdeld. Jeltsin vaardigde vervolgens een decreet uit dat activiteiten van de communistische partij op Russische bodem verbood. Daarmee was ook Gorbatsjovs leiderschap van de communistische partij die van leider van een onwettige organisatie. Zo betekende de putsch het feitelijk einde van de politieke carrière van Gorbatsjov en het begin van de Jeltsinjaren van Rusland. 

Ook na het einde van zijn feitelijk politieke carrière als  laatste leider van Sovjet Unie bleef Gorbatsjov een geëngageerd man. Als groot humanistisch en democratisch gezind leider van een ingewikkeld en cultureel rijk land dat helaas maar al te vaak beheerst wordt door autoritaire machtspolitiek, bleef hij zichzelf, zijn land en de ideeën die hem dreven tot openheid en hervorming, trouw.   

Meer over:
Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.