De SS en het grootste werkschip ter wereld

27 augustus 2022 door Han van der Horst
De SS en het grootste werkschip ter wereld
Pieter Schelte Heerema in SS uniform bij zijn huwelijk in 1942 - Foto Spaarnestad cco

Storm, het blad der Nederlandsche SS, bevatte in het nummer van 18 december 1942 de huwelijksfoto van onderstormleider P.S. Heerema en mej. Erna Kühnen. De bruid was in het wit. De bruidegom praalde met zijn SS-uniform. Dat PS  staat voor Pieter Schelte en die naam is onlangs opnieuw opgedoken. Hij prijkt in enorme letters op de boeg van het grootste werkschip ter wereld. Hoe nu?

Uit intimideren  

Wij denken bij de SS altijd aan genadeloze soldaten, tot elke oorlogsmisdaad bereid of aan kampbeulen. De Schutz Staffel – oorspronkelijk opgericht als lijfwacht voor Hitler – was een veel breder vertakte organisatie. De meeste leden waren gewoon werkzaam in de maatschappij maar hadden toch een uniform in de kast hangen ten bewijze van het feit dat zij tot de elite van de nationaalsocialistische beweging behoorden. Zij trokken het aan zodra er reden was om dit te benadrukken. Als ze trouwden bijvoorbeeld of als ze op stadhuizen en bij instanties uit intimideren gingen. Pieter Schelte Heerema was directeur van de Nederlandsche Oost Compagnie, die boeren ronselde om in de bezette gedeeltes van de Sovjet Unie voor zichzelf grote hoeven op te bouwen. Althans dat werd ze voorgespiegeld.

Avontuurlijk ingenieur

Heerema was een avontuurlijk Delfts ingenieur, die zich na zijn afstuderen bezig hield met de aanleg van havenwerken in Zuid-Amerika en Perzië. Hij raakte stevig overtuigd van de superioriteit van het Germaanse ras, waarvan hij zich een trots lid wist. Het nationaalsocialisme oefende dan ook grote aantrekkingskracht op hem uit. De NSB meed hij. Dat was een gezelschap burgerlijke slappelingen en van collega-ingenieur Anton Mussert zal hij ook geen hoge pet op hebben gehad. In plaats daarvan sloot Heerema zich aan bij de fel antisemitische concurrentie van de Nationaal Socialistische Nederlandsche Arbeiderspartij, die openlijk streefde naar annexatie van ons land door het Derde Rijk. 

Na de capitulatie in 1940 vond Heerema dan ook gemakkelijk zijn weg naar de SS. De Nationaal Socialistische Nederlandsche Arbeiderspartij is overigens door de bezetter als al te absurd verboden. Na de inval in de Sovjet Unie zag Heerema goede kansen voor zichzelf in het Oosten waar voor de onderworpen Slavische volkeren slechts een rol als onderdrukte horigen was weggelegd. Echte Germanen konden daar het superras spelen en in de tussentijd rijk worden. Als chef ter plekke van de Nederlandsche Oost Compagnie hoopte Heerema in de Baltische Staten, Polen, Wit-Rusland en de Oekraïne  fortuin te maken. Net als zijn geestverwant Menten overigens.

Partizanen

De minderwaardig geachte Slavische volkeren lieten zich niet zo makkelijk onderwerpen. Voor Duitsers en hun collaborateurs was het levensgevaarlijk in het oosten. Zij werden continu belaagd door partizanen die geen genade hadden met nationaalsocialistische kolonisatoren. In 1943 al werd duidelijk dat het Rode Leger zich herpakt had. Na een laatste wanhopig offensief bij Koersk was alle hoop verloren en kon de Wehrmacht alleen nog maar een verdedigingsoorlog voeren. Het werd Heerema te heet onder de voeten. Hij zorgde dat hij ruzie kreeg en liet zich overplaatsen naar Nederland waar hij in Scheveningen een rol kreeg bij de Atlantikwall.

'Goede' collaborateur

Dit alles kwam Heerema na de bevrijding op drie jaar gevangenisstraf te staan. Hij kreeg een beetje gehoor voor een verhaal dat wel meer collaborateurs vertelden: zij hadden altijd al informatie doorgespeeld aan het verzet of de geallieerden. En dat terwijl honderden Nederlandse arbeiders om het leven kwamen nadat hij hen had gedwongen in de Baltische landen te werken,

In 1947 vertrok Heerema naar Venezuela waar hij al voor de oorlog werkzaam was geweest. Daar zette hij in de buurt van oliebronnen een offshore bedrijf op. In Venezuela was sinds 1950 de feitelijke machthebber generaal Marcos Pérez Jiménez, wiens gevreesde geheime dienst elke oppositie met gevangenneming, marteling en als het moest moord de kop in drukte. Jiménez gebruikte veel van zijn oliedollars voor grote infrastructurele werken. Het kan niet anders of Heerema heeft in dat kader de nodige opdrachten gekregen. Het is opvallend dat hij in 1961 naar Nederland terugkeerde, drie jaar na de val van Jiménez en de invoering van de democratie in Venezuela. Dictator Jiménez bracht zijn oude dag door in Spanje waar hij welkom werd geheten door Franco.

Groot in offshore

Heerema gaf in Nederland vorm aan het grootste offshorebedrijf van ons land. Dat wordt tegenwoordig geleid door zijn in 1947 geboren zoon Edward, die het technisch talent van zijn  vader ruimschoots erfde en wellicht ook zijn politieke overtuigingen.

Heerema speelde een hoofdrol bij talrijke grote infrastructurele projecten waaronder de Nordstream 2. Edward liet het grootste werkschip ter wereld bouwen, dat is samengesteld uit twee supertankers. Hij wide haar  per se naar zijn vader noemen: de Pieter Schelte

Het valt niet overal even goed als je schepen naar prominente SS-ers noemt. Het schijnt dat Shell bezwaar maakte. Geen wonder: de negentiende-eeuwse stichter van dit bedrijf heette Marcus Samuel en was van joodse afkomst.

Blindheid

Edward besloot daarop het superschip om te dopen tot Pioneering Spirit. Dan bleven in ieder geval de voorletters van zijn omstreden vader behouden.

Nu in 2022 ziet het er naar uit dat het toch wordt omgedoopt tot Pieter Schelte. Dit getuigt van een grote blindheid. Zelfs als Edward vindt dat de goede daden van zijn vader de slechte overtreffen en dat ooit een tijd van vergeven, vergeten en kijken naar de toekomst dient aan te breken, zelfs dan is dit een politiek statement van jewelste. Met zulke statements horen wij in Rotterdam geen geduld te hebben.

Bekijk hier een documentaire over de Pioneering Spirit

Meer over:
Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.