Met de rechtsstaat van Nederland gaat het heel behoorlijk

07 augustus 2022 door een van onze medewerkers
Met de rechtsstaat van Nederland gaat het heel behoorlijk

De Russische invasie van Oekraïne benadrukte het belang van democratische waarden, mensenrechten en de rechtsstaat. Het jaarlijkse verslag over de rechtsstaat - het EU Rule of law report- staat sinds enkele jaren centraal in de behoefte om de rechtsstaat in de Europese Unie te beschermen en te bevorderen terwijl rekening gehouden wordt met nationale tradities. In deze editie van het rapport geeft de Commissie specifieke aanbevelingen voor de lidstaten. In Nederland is vooral de veiligheid van journalisten zorgelijk. 

Evenals in de vorige twee edities gaat het rapport over de rechtsstaat van 2022 in op ontwikkelingen op het gebied van rechtsstelsels in de lidstaten die gericht zijn op onafhankelijkheid, kwaliteit en efficiëntie. Dit zijn belangrijke parameters die ervoor zorgen dat de toepassing en handhaving doeltreffend is, en dat de rechtsstaat en het vertrouwen tussen burgers en recht wordt gehandhaafd. 

In het voordeel van burger en economie

Goed functionerende en volledig onafhankelijke rechtsstelsels zijn cruciaal om ervoor te zorgen dat justitie werkt in het voordeel van burgers en bedrijven.

Corruptiebestrijding, vrijheid en publieke media

Bij corruptiebestrijding, ligt de nadruk op een doeltreffend nationale anticorruptiebeleid en voorkoming en bestrijding van corruptie.

Vrijheid en veelstemmigheid van de media, gericht op kerngebieden, waaronder de onafhankelijkheid van de regelgevende instanties voor de media, transparantie van media-eigendom, transparantie en eerlijkheid in de toewijzing van staatsreclame, de veiligheid van journalisten en toegang tot informatie. Het rapport van dit jaar bevat voor het eerst een systematische berichtgeving over de publieke media. Een vrije en pluralistische mediaomgeving is de sleutel voor de rechtsstaat, democratische aansprakelijkheid en de strijd tegen corruptie.

Checks and balances

Institutionele kwesties met betrekking tot checks and balances, gericht op gebieden van cruciaal belang voor de rechtsstaat, zoals de kwaliteit en inclusiviteit van het nationale wetgevingsproces, de rol van constitutionele hoven en onafhankelijke autoriteiten zoals de ombudsman.  

Nederland doet het niet slecht

Het Nederlandse rechtssysteem wordt nog steeds gekenmerkt door een hoge mate van ervaren onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, en hervormingen om de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht verder te versterken, zullen naar verwachting vooruitgang te boeken, ook wat betreft de benoemingsprocedures van leden van de Allerhoogste Hof en van de Raad voor de Rechtspraak. Wat betreft de kwaliteit van justitie, inspanningen om de het niveau van digitalisering van het rechtssysteem zet door en er komt meer jurisprudentie online. Er worden extra middelen toegewezen aan het systeem voor rechtsbijstand, en de regering heeft de verlaging van de gerechtskosten voor burgers en kmo's aangekondigd. De efficiëntie van het gerecht systeem blijft over het algemeen hoog, maar is enigszins gedaald voor administratieve zaken in eerste aanleg. De achterstanden in strafzaken als gevolg van de COVID-19-pandemie zijn aanzienlijk verminderd, terwijl er nog enige bezorgdheid bestaat over elementen van de aanpak.

Nederland wordt nog steeds gezien als een van de minst corrupte landen in de EU en de wereld. Meerdere netwerken zorgen voor coördinatie van het anti-corruptiebeleid over de hele regering. Bestrijding van infiltratie van openbare instellingen door corruptie blijft een strategische prioriteit voor de autoriteiten als onderdeel van hun programma voor bestrijding subversieve georganiseerde misdaad. Onderzoek en vervolging van corruptiezaken zijn effectief, hoewel er enkele obstakels worden gemeld bij het behandelen van buitenlandse omkopingszaken. Wetgeving op de screening van politieagenten en externe adviseurs die door de politie zijn ingehuurd tijdens hun loopbaan heeft nog niet in werking is getreden, aangezien de uitvoeringswetgeving nog in behandeling is. Ontwikkelingen zijn: in relatie tot het integriteitskader van de politie, waarbij nieuwe structuren worden opgezet.
Wijzigingen in het integriteitskader voor lokale besturen zijn in behandeling. De ontwikkeling van een algemene gedragscode voor ministers en staatssecretarissen is gepland, evenals een juridische herziening gericht op het invoeren van strengere regels voor draaideuren voor deze functies. De reikwijdte van het lobbyverbod voor voormalige regeringsleden werd uitgebreid met extra gebieden van: verantwoordelijkheid, terwijl de herziening van de wetgeving inzake de financiering van politieke partijen aanhangig blijft.

Veiligheid journalisten in Nederland zorgelijk

Grondwettelijke en wetgevende waarborgen blijven een hoog niveau van mediavrijheid ondersteunen in Nederland, onder meer via een functioneel onafhankelijke mediatoezichthouder en een hoge mate van onafhankelijkheid van het bestuur en de financiering van de openbare media.
De Wet Open Overheid breidt de reikwijdte van het recht op toegang tot informatie uit tot grondwettelijke organen en verruimt het soort openbare documenten dat proactief openbaar moet worden gemaakt, waarbij wordt voorzien in: kortere termijnen voor het reageren op verzoeken.
Eerder geïdentificeerde uitdagingen met betrekking tot: aan transparantie van media-eigendom en marktconcentratie blijven bestaan. De veiligheid van het individu en van journalisten is een punt van zorg.
De regering bleef subsidies verstrekken om de gevolgen van de COVID-19-pandemie in de media tot december 2021 en de pandemie heeft nog geen aanzienlijke negatieve gevolgen voor de mediamarkt.
Alle drie de bevoegde rijksoverheden houden zich bezig met de opvolging van de kinderopvangtoeslagaffaire, en maatregelen worden overwogen om compensatie te bieden en te voorkomen dat soortgelijke situaties ontstaan in de toekomst.
Er wordt een staatscommissie voor het functioneren van de rechtsstaat opgericht, en onlangs zijn wijzigingen aangenomen om de rechtsstaat in de Grondwet te versterken.

Er wordt gewerkt aan wetgeving om een ​​permanente wettelijke basis te creëren voor het nemen van crisismaatregelen.

Het landschap voor maatschappelijke organisaties blijft open, hoewel er enkele zorgen zijn blijven over nieuwe wetgeving die op hen van toepassing is. 

Nederland wordt aangeraden om:

• om inspanningen voort te zetten om het niveau van digitalisering van het rechtsstelsel te verbeteren, met name wat betreft de publicatie van vonnissen en digitale oplossingen voor gerechtelijke procedures.
• de regels te herzien voor functies waarbij voormalige ministers en staatsecretarissen  betrokken zijn, inclusief een bedenktijd van twee jaar en beperkingen op betaalde werkzaamheden.
•  een gedragscode vast te stellen voor ministers en staatssecretarissen inclusief regels over geschenken, nevenactiviteiten en lobby, evenals effectieve monitoring en sanctionering.
• om inspanningen voort te zetten om te zorgen voor een integrale follow-up van de kinderopvangtoeslagaffaire om de mogelijke structurele problemen aanpakken. 

Meer info: 2022 Rule of law report - Communication and country chapters

Meer over:
Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.