Muziek als wonder: 'Kunst der Fuge' van de Nederlandse Bachvereniging
Fuga komt van fugare: vluchten. De muziek van een fuga vlucht als het ware weg van de melodie, maar zit er in gevangen. Dat werkt zo: een muzikaal thema wordt herhaald in verschillende stemmen (toonhoogten), die verspreid in de tijd, elk beginnen op verschillende toonhoogtes meestal afwisselend op de grondtoon en de kwint -op zeven halve tonen. Als de ene stem of hand of instrument begint neemt de ander de melodie over in wat contrapunt heet. Maar waar je naar luistert is nooit de theorie maar de muziek.
De Nederlandse Bachvereniging maakt er hier met heel eenvoudige middelen, licht en ensemblewisselingen, een ruimtelijke theaterachtige voorstelling van. Het gezelschap van 23 of zo musici, waaronder vier stemmen –, splitst zichzelf in mini-ensembles die in het programma namen als simplex, duplex en inversus krijgen. Ze spelen een fuga in-een-fuga waarin de muziek er door de systematisch wisselende plekken van de musici, er een ruimtelijke dimensie bij krijgt.
Het begint met alleen stemmen. die ingezet worden als instrument. Geen tekst, alleen loepzuivere sopraan, alt, tenor en bas. Een stem is een bijzonder instrument dat wisten we al, maar zoals het hier instrumenteel wordt ingezet, is zeldzaam, zeldzaam ook in Bach. En dan begint het spektakel. Het begint met simpel contrapunt – het combineren van een melodie met precies dezelfde melodie. Dan volgt een ensemblewissel en een dubbel contrapunt, Contrapunctus duplex, heet het. Daarin worden twee verschillende melodieën gecombineerd. Alsof het niet genoeg veranderd met het ensemble ook, meest subtiel, het licht. Dan volgen ‘omgekeerd’ contrapunt - de muziek op zijn kop gezet- en verschillende dubbele canons. Het eindigt bijna anderhalf uur verder met met drie verschillende thema’s in combinatie met de Kunst der Fuge.
Al die tijd die geen seconde verveeld, worden wij -de grote zaal van De Doelen is misschien voor een kwart gevuld met gelukkigen, meegesleept met de fuga’s, de solo’s, de duetten, trio’s, kwartetten, octetten, haast alle cijfer, fuga- en meeslepende instrumentcombinaties, de ene blazer, viola da gamba speler nog pakkender en virtuozer dan de ander. En na een welverdiende staande ovatie (duplex, inverso) weten wij toeschouwers en de uitvoerenden opnieuw dat muziek een wonder kan zijn.
'Kunst der Fuge belicht' door de Nederlandse Bachvereniging . Gezien zaterdag 9 oktober in de Doelen
Uitvoerenden:
Shunske Sato viool en leiding
Femke Huizinga altviool
Lucia Swarts/Carlos Leal cello
Robert Franenberg contrabas
Mieneke van der Velden viola
da gamba
Ricardo Rodriguez Miranda
viola da gamba
Anna Lachegyi viola da gamba
Alex Baker viola da gamba
Leo van Doeselaar/Vincent
van Laar orgel
Marten Root traverso
Marcel Ponseele hobo
Taka Kitazato hobo
Benny Aghassi fagot
Étienne Asselin zink
Simen Van Mechelen trombone
Joost Swinkels trombone
Folkert Uhde regie en licht
Jörg Bittner licht
Lauren Armishaw sopraan
Sofia Gvirts alt
Immo Schröder tenor
_2-S.jpg)
