Film 'The Mauritanian' : Guantanamo deugde niet maar was heel effectief

'The Mauritanian' is bijna een klassieke rechtbankfilm. Vaardig gemaakt , goede regisseur en hoofdrolspelers. Denk aan de Billy Wilder klassieker 'Witness for the prosecution' Schuld of onschuld onduidelijk, protagonisten: een beschuldigde, de advocate, de aanklager. Bijna dus, alleen de context is nogal anders: Guantanamo, het echte terrorisme van 9/11, Al Qaida en het machtigste land ter wereld dat in zijn hart, in New York en het Pentagon werd aangevallen.
Retorische hoofdvraag: wat moet een democratische rechtsstaat doen met hen die van terrorisme verdacht worden? Retorisch antwoord: ze zoals dat hoort in een moderne rechtsstaat voor de rechtbank brengen. Natuurlijk. Ze zijn onschuldig totdat hun schuld bewezen is. Lukt dat niet dan moet je ze vrijlaten. Maar zoals we weten, terrorisme is door zijn soms zeer grote gevolgen, geen 'gewone' misdaad, zeker als het om Al Qaida of ISIL gaat. Verdachten worden meest in verre buitenlanden gearresteerd. Vaak op basis van onderzoek van inlichtingendiensten die in het geheim handelen. Onder Bush - Rumsfeld kregen de diensten grote volmachten. En passant, op basis van informatie uit, zoals later zou blijken voornamelijk op één, niet erg betrouwbare bron, wordt Irak aangevallen wat los stond van 9/11. Zover is het nog niet als de Mauritaniër uit de titel gearresteerd wordt.
Tahar Rahim als Mohamedou Ould Slahi Foto Filmdepot
Het bijzondere van het verhaal van 'The Mauritanian'.is dat het deels gebaseerd op de eigen latere dagboeken van de gearresteerde Mohamedou Ould Slahi die verdacht wordt van recrutering van een deel van de terroristen die de aanslagen in de VS in 2001 pleegden. Als het bewezen wordt een dus zeer zwaar vergrijp.
Onder nogal schimmige omstandigheden wordt Ould Slahi - hier gespeeld door Tahar Rahim ('Un Prophète) niet lang na 9/11 gearresteerd in Mauritanië op een bruiloft waar hij even op bezoek is. Hij woont dan in Duitsland. Hij wordt uitgeleverd aan de VS die een opsporingsbevel tegen hem hebben openstaan.Na detenties en voortdurende verhoren in Jordanië en Afganistan belandt hij in de gevangenis van de Amerikaanse marinebasis Guantanamo Bay op van Cuba geleased grondgebied.
Jodie Foster als asvocaat Nancy Hollander Foto Filmdepot
De film gaat vooral over de eerste jaren dat hij daar zit. De Amerikaanse overheid, zo horen we in de film, wil hem graag ter dood veroordeeld zien. Dat is ook de opdracht die de openbare aanklager, majoor Stuart Couch (Benedict Cumberbatch) meekrijgt. De aan Ould Slahi toegewezen activistische advocaat Nancy Hollander (Jodie Foster) probeert aanvankelijk zijn onschuld te bewijzen. Als ze ontdekt wat er allemaal met haar cliënt is gebeurt, waterboarding, een bekentenis onder extreme fysieke en mentale drukmiddelen, verandert ze haar lijn van verdediging om de rechtsgang en wat er aan vooraf is gegaan zelf aan de kaak te stellen.
Ja, Guantanamo deugt niet
Ze krijgt gedaan dat Mohamedou Ould Slahi een dagboek van zijn gevangenschap kan schrijven. Ze wint het pleit, al zal het nog jaren duren voor Ould Slahi vrij komt. Het levert een interessant maar onbevredigend rechtbankdrama op. Ja, Guantanamo deugt niet, de waarheid is vaak moeilijk te achterhalen, onrechtmatige middelen en de rechtsstaat staan haaks op elkaar.
Benedict Cumberbatch als majoor / aanklager Stuart Couch. Foto Filmdepot
Hoe goed en bekwaam en filmtechnisch in orde de film ook is gemaakt, het feit dat Guantanamo een effectief instrument was om mogelijke terroristen lang genoeg aan de roulatie te onttrekken tot ze onschadelijk zijn, te oud of ongeloofwaardig zijn geworden om nog een bijdrage te kunnen leveren aan de heilige strijd tegen het westen. Die ongemakkelijke effectiviteit blijft ongenoemd.
Democratische rechtsgang moet en de burgers democratische rechtsstaat moeten beschermd worden. Soms zijn of lijken dat tegengestelde belangen en zijn ze niet te rijmen. De film zou een boeiender geweest zijn als juist dat dilemma scherper uitgewerkt was.