Een terugblik

28 juni 2018 door de redactie
Een terugblik

Lenin sta op, Breznjev is gek geworden

De legendarische Tsjechische fotograaf Josef Koudelka werd in januari van dit jaar 80. Zijn verjaardag wordt in Praag gevierd door twee grote exposities, voornamelijk over actuele thema’s: zigeuners (de Roma), ‘ballingen’ en zijn wereldberoemde reportage over de invasie van de Warschaupactlegers op 21 augustus 1968. Het tragisch einde van de Praagse Lente.

 

De foto’s, die Koudelka van de eerste paar dagen maakte – ondertekend met PP (Prager Photographer) – werden toen naar het westen gesmokkeld en door de bekende Magnum fotogroep wereldwijd verspreid. Een aantal is later ook opgenomen door Philip Kaufman in zijn film The unbearable lightness of being die hij naar het boek van Milan Kundera maakte. De ondraaglijke lichtheid van het bestaan/Nesnesitelná lehkost bytí. In een magistrale montage lopen in de film de acteurs als het ware door het verleden.

 

In het gerenoveerde Museum voor Toegepaste Kunst vlak bij het Jan Palachplein in Praag (UPRUM) liep ook ik door het verleden en beleefde weer de verbijstering van toen. De woede ook, ja zeker, maar de eerste dagen vooral het ongeloof. Tanks die uit vliegtuigen rolden op het nu naar Václav Havel vernoemd vliegveld en als een dief in de nacht denderden door Praag in diepe slaap. De bewoners, wakker geworden door ongewoon lawaai, gingen verbijsterd de straat op. Een hand voor hun gezicht van de schrik. Soms raakten ze met blote hand zelfs de tanks aan, als om te zeggen dat die niet verder moesten rijden. Als om te zeggen dat alles in hun land op orde was. Als om zich ervan te vergewissen dat het niet alleen een slechte droom was.

 

De Pragers dromden samen, zochten kracht bij elkaar. Enkelen klommen op de tanks die in het stadscentrum bleven staan. De foto’s van Koudelka maken je opnieuw getuige van de ongelooflijke verbijstering. Toen praatten we nog tegen ze. Mijn ogen bleven zich vullen met tranen. Ik zag een vrouw die verwijtend naar een tank keek. Ik zag ook een vrouw die een Sovjet Russische soldaat over de wang leek te willen strelen en te zeggen: Dit is een vergissing, wij zijn vrienden, geen vijanden. ‘Ga naar huis, Ivan!’

 

De expositie duurt t/m 23 september

Het is nu 50 jaar geleden. Tien jaar na dato maakte ik een boek over augustus 1968, met het voorwoord van wijlen Max van der Stoel. Opgedragen aan mijn moeder die ver van haar vaderland moest leven en sterven.

Een korte passage over een soldaat die destijds, in verwarring gebracht door de bevolking, zelfmoord pleegde. Na een bizar gesprek met een meisje dat hij eerder bij haar bezoek aan de Oekraïne (toen Sovjet Unie) had ontmoet. De meeste soldaten kwamen uit Oekraïne en Kazachstan, wisten niet eens in welk land ze waren.

Foto en tekst overgenomen uit Zwartboek, het 500 pagina’s tellend document over de 7 dagen van de invasie door het Historisch Instituut in Praag, dat door scherpzinnigheid van de medewerkers alles minutieus vastlegde.

 

Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.