Groeit coronavirus uit tot epidemie? Een overzicht van de ergste epidemieën uit de geschiedenis

07 maart 2020 door de redactie

Een militair hospitaal tijdens de Spaanse griep in Kamp Funston, foto National Museum of Health and Medicine, Washington DC

Groeit het coronavirus uit tot een epidemie, of zelfs wereldwijde pandemie? Het heeft er alle schijn van. Wereldwijd waren er gisteren meer dan 100.000 besmettingen; in Nederland staat het aantal besmettingen nu op 188. Hier een overzicht van de ergste epidemieën in de wereldgeschiedenis. Ze blijken voor een groot deel de geschiedenis te hebben gevormd. Zie hier ook het actuele overzicht van het totale aantal besmettingen in Europa.

Beruchte epidemieën in de wereldgeschiedenis waren onder meer:

Nog in 1973: meisje met pokken in Bangladesh, foto Wikipedia

• 430 v.Chr. Athene, waarschijnlijk pokken. Aan het begin van de oorlog tegen Sparta had de bevolking van heel Attica zich binnen de muren van Athene teruggetrokken, ideaal voor de verspreiding van ziekteverwekkers. Misschien wel een derde van de bevolking verloor het leven, waaronder de grote leider Pericles.
• 165. Tijdens de regering van keizer Marcus Aurelius werd het Romeinse Rijk door een vernietigende epidemie getroffen - waarschijnlijk pokken. Miljoenen mensen verloren het leven.
• 252. De Pestis Cypriani, beschreven door bisschop Cyprianus van Carthago; ook dit was waarschijnlijk geen pest, maar een uitbraak van shigella dysenteriae.
• 541 en daaropvolgende jaren. Het Byzantijnse Rijk werd door de vernietigende pest van Justinianus getroffen, waardoor het rijk zodanig verzwakt werd dat de recente militaire successen van keizer Justinianus spoedig teniet werden gedaan. De epidemie trof in golven die nog twee eeuwen na-echoden, ook in vele andere delen van Europa. Hierbij lijkt het wel om de pest te zijn gegaan. Mogelijkerwijze kwam een kwart van de Europese bevolking om het leven. In het Balkangebied was dit misschien zelfs meer dan de helft. Dit ontvolkte gebied werd enkele decennia later een gemakkelijke prooi voor de binnenvallende Slaven. De epidemie was waarschijnlijk een nasleep van hongersnoden, die mogelijkerwijze het gevolg waren van een wereldwijde weersverslechtering in verband met de uitbarsting van de Krakatau in 535 n.Chr.
• 1347-1351. De beruchtste van alle epidemieën, de zogenaamde Zwarte Dood. Via de Krim en Genua verspreidde de builenpest (ook dit is overigens weer een omstreden diagnose) zich over nagenoeg geheel Europa. Naar schatting 25 miljoen van de 85 miljoen Europeanen verloren het leven. Deze epidemie teisterde, net als de hiervoor genoemde, waarschijnlijk ook grote delen van Azië.
• In de eerste twee eeuwen na de ontdekking van Amerika door Columbus in 1492 werd in grote delen van de Nieuwe Wereld de bevolking gedecimeerd door uit Europa overgebrachte ziekten, die voordien onbekend waren en waartegen de bevolking geen enkele immuniteit had. De inheemse bevolking verminderde in die periode waarschijnlijk van 40-100 miljoen inwoners tot minder dan 10 miljoen. In sommige gebieden bedroeg de bevolkingsdaling 90% of meer. In veel landen in Latijns-Amerika is het bevolkingsaantal van voor de ontdekking pas halverwege de 20e eeuw weer gehaald, en in sommige afgelegen streken wonen er zelfs nu nog minder mensen dan in 1492. De grootste ravage werd aangericht door de pokken.
• In de jaren 1663-1666 werd een groot deel van West-Europa door de pest getroffen. In Londen verloren 60.000 burgers op een bevolking van 500.000 het leven, in Amsterdam 34.000 op een bevolking van ruim 200.000.

Snaveldokter in Rome, 165, foto Wikipedia

• In de jaren vlak na de Eerste Wereldoorlog werd de wereld getroffen door de zogenaamde Spaanse griep, een influenza-epidemie, die waarschijnlijk tweemaal zoveel slachtoffers maakte als de oorlog.
• Later in de 20ste eeuw volgden nog twee grieppandemieën, namelijk de Aziatische griep (1957) en de Hongkonggriep (1968) met minder dodelijke slachtoffers dan de Spaanse griep.

Deze opsomming is verre van volledig. De wereldgeschiedenis is voor een groot deel "gemaakt" door de epidemieën.(Bron: Wikipedia)