'Bacalaureat' of de chaotische wereld van alledag
De twee voorgaande films van de in 1968 geboren Cristian Mungiu: 'Beyond the Hills' (2012) en '4 Months, 3 Weeks and 2 Days' (2007) wonnen veel prijzen op festivals, waaronder de Gouden Palm in Cannes. In zijn laatste film 'Bacalaureat' ofwel 'Graduation' uit 2016, past Mungiu opnieuw de vooral in zijn film uit 2007 ontwikkelde mise en scene en regie technieken toe, namelijk: alles vóór de camera moet de twijfels en ambivalenties van de personages zo gedetailleerd weergeven dat de toeschouwer er als het ware middenin zit.
Eindexamen
Romeo Aldea (Adrian Titieni) is ziekenhuisarts in een Roemeense provinciestad. Zijn enig kind Eliza (Maria Dragus) is bijna achttien. Ze heeft het grootste deel van haar eindexamen erop zitten. Wat rest, een tentamen in haar eigen taal, is een formaliteit. Het is de droom van haar vader dat ze gaat studeren, dat ze het beter krijgt dan hij, met zijn leven als arts in een Roemeense provinciestad. Eliza heeft al een beurs gekregen voor een prestigieuze universiteit in Groot Brittannië. Dan steekt het noodlot een spaak tussen de wielen.
Causaliteit, was het maar waar
Zo verteld lijkt het een gewoon 'plot-driven' verhaal. Er gebeurt iets, iets anders komt er tussen, het gevolg is dat en dat. Maar zo gaat het niet – althans niet precies – in de films van de Roemeense filmmaker Cristian Mungiu. Voordat het noodlot toeslaat, en dat doet het, vliegt er een steen door de ruit van de woonkamer van Aldea. Geen dader te bekennen. Dat is verontrustend, net als een hond die plotseling voor de auto van Romeo oversteekt. Romeo denkt hem aangereden te hebben, maar als hij uitstapt vind hij het dier niet. Vreemde gebeurtenissen die zouden passen in het sadistisch universum van WF Hermans, in een wereld waar de mens vergeefs orde probeert te scheppen, terwijl er nog niets is gebeurd. Maar wel gebeurtenissen die iets van de geestesgesteldheid van de vijftigjarige Romeo weerspiegelen.
Romeo, een gewone Roemeense naam die toevallig overeenkomt met de held van één van de stukken van Shakespeare. Romeo die half gescheiden leeft van de moeder van Eliza, die een buitenechtelijke relatie heeft en een buikje begint te ontwikkelen. Wij zijn nog in de opening van de film die ons ook iets van het Roemeense Transylvanie laat zien. Een provincie die ergens in limbo tussen hemel en hel lijkt te hangen. Tussen het nieuw gevonden consumentisme en liberalisme van de post Ceausescu tijd en de nieuwe corruptie, die vaak niet zoveel verschilt van de oude onder de dictatuur van de heilstaat. Filmer Mungiu vertelt het vooral met beelden die er, voor wie nog niet gewend is, aanvankelijk toevallig en documentair uitzien. En daarin ligt zijn meesterschap.
Pars pro toto
De details in de film laten, aldus de filmer: ‘soms evenveel zien als het hele overkoepelende verhaal.’ Sterker nog, het bijzondere van cinema ligt, voor de filmer en voormalige journalist, juist in de details die alleen door film zichtbaar kunnen worden. Ze geven ‘een ongrijpbaar gevoel, een ondoorzichtige mentale toestand weer, die niet in woorden te vatten is.’ Film is voor hem een uniek medium, te vergelijken met taal of muziek, met eigen specifieke uitdrukkingsmiddelen. Film is bij uitstek toegerust om de werkelijkheid van-voor-de-camera in al haar details, schakeringen en geluiden, haar eigen verhaal te laten vertellen.
Vader heeft het beste voor met zijn dochter in 'Bacalaureat'
Niet voor niets bedienen Mungiu en andere filmers van de zogenaamde Roemeense New Wave, zoals Cristi Puiu ('De dood van Mr Lazarescu' 2005) of Corneliu Porumboiu ('Police, Adjective' 2009) zich deels van dezelfde methoden die ook de Italiaanse neorealisten of de Belgische sociaalrealisten Luc en Jean-Pierre Dardenne (tevens co-producenten van Bacalaureat) gebruiken: the long-take en deep space. Dat zijn beide filmische middelen om de actie zo veel mogelijk ongehinderd door montage voor de camera te laten plaats vinden. Middelen die de indruk geven van een observerende cinema.
Long take & deep space
De filmmakers van de Roemeense Nouvelle Vague excelleren daarin en in het bijzonder Mungiu weet ook die wijze van filmen harmonisch met zijn plot te verbinden.
We geven niets weg, we zijn immers nog steeds aan het begin van de film 'Bacalaureat'. De dochter van Romeo moet de volgende dag haar laatste examen doen, in het vak Roemeens. Net voor haar laatste tentamen wordt Eliza op straat overvallen. Haar toekomst en de dromen van haar vader lijken in duigen te vallen. Mooi schema voor een drama en Mungiu weet en kan dat.
Hij vindt ook dat de werkelijkheid, die hele constellatie van mensen, dieren, instanties, culturen en emoties te groot is om in een dergelijk schema gevangen te worden. Daarom ontwikkelt hij zijn eigen middelen om die wezenlijk ongrijpbare werkelijkheid te pakken. Het innerlijke leven van zijn protagonisten incluis. Daarin ligt de kracht van zijn cinema èn van zijn film 'Bacaluareat'.
De film ‘Bacalaureat’’ van Cristian Mungiu uit 2016 draait zaterdag 27 oktober om 14.00, in de Centrale Bibliotheek aan de Hoogstraat te Rotterdam en wordt ingeleid door de schrijver van dit stuk. De film is de eerste van een maandelijkse reeks 'Movies from the Periphery“ / ‘Films uit de periferie van Europa’. De toegang is gratis.
-20090804-S.JPG)
.gif)
