Boris Johnson, Dominic Cummings en de kernfusie

14 augustus 2019 door Ronald Glasbergen

Boris Johnson: Eerste kabinet meeting (Foto CC)

Op 8 augustus sprak de Britse premier Boris Johnson een volle twee minuten lang tot de kijkers via facebook live. Op de enthousiaste dynamische toon die zijn handelsmerk is, begon hij met oud nieuws over al langer toegezegde investeringen in de politie en de gezondheidszorg. 

Het beste nieuws bewaarde Johnson voor de tweede minuut van zijn facebook boodschap tot het volk. 'Deze ochtend was ik in Culham, in de daar gevestigde Kernfusie laboratoria. Ze vertelden mij daar dat ze er maar een paar jaar vanaf zijn om daar gemaakte kernfusiereactoren aan de wereld te verkopen'. Als dat waar zou zijn, is dat zeer goed nieuws voor het Verenigd Koninkrijk en voor de wereld. Kernfusie belooft immers veilige, schone energie en is daarmee deel van de oplossing van de problemen van fossiele brandstoffen.Er zijn wel wat kanttekeningen bij te plaatsen. 

Temperatuur van de zon

De technologie die voor kernfusie nodig is, is nog steeds in ontwikkeling. Er bestaat behalve in de natuur, de sterren, geen werkende kernfusiereactor waar meer energie uitkomt dan je erin stopt. Als we de theorie over koude fusie even wegstrepen kan kernfusie pas plaats vinden bij extreem hoge temperaturen: het binnenste van de zon in veelvoud, honderd miljoen graden celsius. Het op te lossen probleem bij het maken van een fusiemachine is hoe je dat extreem hete fusieplasma niet in aanraking met de wanden van een reactorvat laat komen. Die zouden onmiddellijk smelten en verdampen. Om die hete plasmabubbel als het ware in de lucht te houden, is een reeks vernuftige technieken bedacht. Er worden vooral magneetvelden en lasers gebruikt. 

Grootschalige kernfusie

Allemaal kostbare en zeer ingewikkelde techniek -en wetenschap- die zichzelf nog moet bewijzen. Tot nu toe moest er altijd meer energie ingestopt worden dan er uit kwam, maar in theorie kan het. Op zijn vroegst zo rond 2050. Het ITER het kernfusieproject in Zuid Frankrijk dat een samenwerking is tussen China, Rusland, India, de VS, Korea en Japan mikt op zo halverwege deze eeuw.

Kernfusie in het klein? 

Naast grote internationale projecten als ITER en verschillende universitaire en militaire projecten zijn er intussen ook een flink aantal commerciële kernfusie projecten in ontwikkeling. Die hebben ieder hun eigen denkrichting. De ene, die van ITER en de meeste overheden zeggen dat bruikbare kernfusie alleen met grootschalige installaties mogelijk is. De andere niet alleen dat kernfusie met kleinschaliger installaties mogelijk is, maar ook dat die veel beter te gebruiken zijn om experimenten mee uit te voeren waarmee nieuwe toepasbare kennis opgedaan kan worden en je sneller een bruikbare fusiereactor kan maken. 

Veel commerciële fusieprojecten 

Logisch dat de scholen kritisch tegenover elkaar staan. Bigot, hoofd van ITER evenals onderzoeker Klinger van het Max Planck instituut geloven niet in 'de kleintjes'. Intussen verwachten die, soms met honderden miljoen gesteunde, kleinere startups al veel eerder dan 2050 fusiereactoren voor schepen of woonwijken te kunnen leveren. Behalve in het Verenigd Koninkrijk, bij het door Johnson genoemde Tokamak-energy, zijn er vooral buiten Europa commerciële onderzoeksprojecten gaande. Bijvoorbeeld het project van vliegtuigbouwer Lockheed Martin -geen kleintje- in de VS, of van het Canadese General Fusion, het Amerikaanse Helion of het eveneens Amerikaanse Tri Alpha Energy. Ze hebben gerenommeerde wetenschappers in dienst en hebben investeerders met vaak zeer diepe zakken. Namen als Jeff Bezos van Amazon, de staat Maleisië of als Microsoft komen voorbij. Ze verwachten allemaal ergens in de komende tien tot vijftien jaar commercieel verkoopbare fusiereactoren te kunnen maken. 

De staat runnen als onderneming

De Britse premier Boris Johnson staat dus niet alleen in zijn enthousiasme, maar hij heeft als eerzuchtig politicus vooral politieke doelen en mocht hij die niet hebben dan heeft zijn kabinetschef Dominic Cummings die wel. Voor Johnson en Cummings zou een Brits fusiesucces een bevestiging zijn van de gedachte dat grote gecentraliseerde organisaties zoals ITER en de EU stevig achterlopen bij de technologische ontwikkelingen in Amerika en China. Dominic Cummings toont zich op zijn blog een bewonderaar van het management en de organisatie van het Manhattanproject (dat tussen 1942 en 1946 de atoombom ontwikkelde ) en het Apolloprogramma (1961 tot 1972 de bemande maanlanding). 

Artificiële intelligentie

Cummings en daarmee ook Johnson zien Manhattan en Apollo als leerprojecten voor een toekomstige Britse regering onder Johnson. Een ander leerproject dat door Cummings al in 2014 wordt aangehaald, is 'Maven', het AI project van het Amerikaanse leger. 'Maven' is Silicon Valley plus de budgetten van het duurste leger van de wereld bij elkaar opgeteld. Dat het project om diverse redenen omstreden is deert Cummings minder. Waar het hem om gaat zo zegt hij, is om politiek niet op de waan van de dag te baseren, maar op bewezen succesvolle technologische managementpraktijken. 

Grot van Plato

Johnson voegde nog iets toe aan zijn facebook live verhaal over kernfusie. Zijn regering gaat de regels voor wetenschappers die naar Groot-Brittannië willen komen versoepelen. Engeland moet een groots land voor de internationale wetenschap worden. 'Cameron, Miliband, and Clegg see only the flickering shadows of the news on their cave wall – they cannot see the real world behind them'' schreef Cummings in 2014 in de Britse krant The Times. Cummings maakt nu zelf als belangrijkste raadgever van Johnson deel uit van de regerende macht. Een macht die nieuwe verkiezingen voorbereid. Die lijken er, zo is de calculatie, sowieso te komen, of deze regering nu voor of na de Brexit valt. 

Technocratie als remedie tegen de nadelen van een Brexit  

In beide gevallen heeft Johnson in de aanloop Dominic Cummings, de meester-strateeg van het Brexit referendum van 2016, aan zijn zijde. Cummings gelooft dat je als politiek leider je ondergeschikten een heel duidelijk strategisch doel moet geven. Dat doen Cummings enJohnson: Brexit met of zonder deal. Om de verkiezingen voor te bereiden en de nadelen van een no-deal Brexit te verzachten, is optimisme over de toekomst van de Britse industrie erg goed. Niet dit jaar nog, maar later -even de buikriem aanhalen- in 2030, verkoopt Groot-Brittannië, kernfusiereactoren aan de hele wereld. Mooie technocratische plannen dus voor een steeds groter Brittannië.
 
https://www.facebook.com/10downingstreet/videos/2422897891153638/