Wat klopt, misschien klopt en helemaal niet klopt

08 oktober 2010 door de Redactie
Wat klopt, misschien klopt en helemaal niet klopt

Den Uyl als acteur weer op tv

(Door Geert-Jan Laan)
De VARA begint zondag 10 oktober met een nieuwe dramaserie over Joop den Uyl en zijn rol tijdens de Lockheed-affaire. Die speelde tussen 1975 en 1977 en prins Bernhard kwam er met pek en veren besmeurd uit. Maar wat was er toen ook alweer aan de hand?

Ik kan daar iets over zeggen omdat ik als eerste, samen met collegajournalisten Rien Robijns en Frederik Foppen, de naam van de prins heb genoemd als mogelijk ontvanger van steekpenningen, uitbetaald door vliegtuigfabrikant Lockheed.


De Rotterdamse krant Het Vrije Volk opende op 5 december 1975 prominent met dit verhaal.Ook weekblad Nieuwe Revu bracht het nieuws diezelfde week, maar voor de rest bleef het oorverdovend stil.

Pas in februari 1976 barstte de bom, toen topman Carl Kotchian van Lockheed de naam van de prins noemde tijdens een hoorzitting van een Senaatscommissie in Washington. Den Uyl kon als premier niet meer om de kwestie heen en stelde een commissie van drie wijze mannen samen, onder leiding van Europees rechter André Donner, die de kwestie moesten onderzoeken.

Ondertussen gingen er meer journalisten aan de slag. Pikant is de bevestiging van de betrokkenheid van Bernhard uit onverdachte hoek: Jan Prins van de Haagse Courant/Rotterdams Dagblad belde met de Lockheed-top en liet zijn naam en telefoonnummer achter. Een uurtje later ging de telefoon. Topman Carl Kotchian aan de lijn: “So sorry, prince. But I had to testify and mention your name.”

Zelf moesten Robijns en ik in april 1976 in het diepste geheim getuigen voor de commissie-Donner. Zodoende kwamen we in contact met Ad Geelhoed, medewerker van Donner bij het Europees hof en een van de secretarissen van de commissie. Geelhoed ontwikkelde zich tot onze geheime bron. Via hem en goed speurwerk van Frederik Foppen in de VS kwamen we er achter dat de prins via via ook een bedrag van 750.000 dollar had ontvangen van Northrop, weer een andere Amerikaanse vliegtuigfabriek.

Rechte rug

Het was inmiddels 1977. Den Uyl slaagde erin het verhaal over Northrop uit de NRC te houden, maar Vrije Volk-hoofdredacteur Herman Wigbold hield zijn rug recht. Wij hadden met Northrop opnieuw de opening van de krant. Nog dezelfde avond deed een van onze echtgenotes de deur open voor een verontruste Geelhoed die waarschuwde dat onze telefoons door de BVD werden afgeluisterd.

Door handig te antwoorden op Kamervragen - antwoorden die trouwens door Geelhoed waren opgesteld – wist Den Uyl de angel uit de kwestie-Northrop te trekken. Omdat wij, om onze bron Geelhoed te beschermen, in onze berichtgeving hadden gesproken over een rapport van de commissie-Donner in plaats van een brief, kon Den Uyl desgevraagd eerlijk zeggen dat zo’n rapport helemaal niet bestond. En zo is de naam Lockheed wel in ons collectief geheugen blijven hangen, en kon het gebeuren dat het Northrop-verhaal een paar jaar geleden nog weer eens als nieuwe primeur door de Volkskrant naar buiten werd gebracht.


Wilde verhalen

Er zijn nog wel meer losse eindjes en wilde verhalen rond de Lockheed-affaire. In 1976 beweerden de rechtse media nog om het hardst, De Telegraaf voorop, dat alle opwinding voortkwam uit een complot van de linkse kerk. De rooie rakkers zouden graag zien dat Juliana uit boosheid zou aftreden en dat dan de veel linksere Beatrix en Claus de troon zouden bestijgen. Juliana zou immers al met aftreden hebben gedreigd als Bernhard strafrechtelijk vervolgd zou worden. Tegelijkertijd ging het verhaal dat Beatrix in dat geval ook geweigerd zou hebben haar moeder op te volgen. Den Uyl heeft dat tegenover ons trouwens altijd ontkend, al wil dat nog niet zeggen dat het niet waar was. Hij had er in ieder geval zijn handen vol aan.

Staatsgreep

Een ander gerucht was dat een paar generaals, al dan niet met ruggensteun van de prins zelf, een staatsgreep zouden voorbereiden. In de serie wordt dat gerucht nog eens dik aangezet: minister Vredeling sluit zelfs generaals op in zijn werkkamer om te voorkomen dat ze het optreden van Den Uyl in de Tweede Kamer zullen verstoren. Nu was het zeker zo dat Vredeling en de legertop niet de beste vrienden waren, en al helemaal niet meer toen hij tegen hun advies in legerheld Bernhard verbood nog langer uniformen te dragen. Bewijzen van die zogenaamde staatsgreep zijn wij tijdens ons speurwerk in ieder geval nooit tegengekomen.

Vrijdag 8 oktober was ik te gast in VARA's Uitgesproken op Ned. 2. Zie 'uitzending gemist'.
Het eerste deel van Den Uyl en de affaire Lockheed wordt zondag 10 oktober om 21:00 uitgezonden op Nederland 2.

Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.