Uniek schouwspel langs Nieuwe Maas

19 maart 2013 door de redactie

,,Wie zou niet graag even willen blijven stilstaan op de Van Brienenoordbrug om over Rotterdam en de Nieuwe Maas uit te kijken? Juist door de nieuwe hoogbouw op beide oevers biedt Rotterdam visueel een voor Nederland uniek schouwspel. Als panorama heeft het op afstand een meerwaarde die ook de Euromast, zelf deel van het geheel, niet kan bieden.’’

Het is niet zomaar de eerste de beste die deze mooie woorden over Rotterdam stelt. Het is Paul Schnabel, geboren op 17 juli 1948 in Bergen op Zoom, die dit vertelt in zijn bundel ‘Sprekend op schrift. Een selectie uit vijftien jaar lezingen en artikelen’ over het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) waarvan hij van 1998 tot vorige week directeur was.

Fascinatie
Hij deed dat in een hoofdstuk over zijn fascinatie voor bouwen en wonen, voor architectuur en stadsplanning. In zijn bundel schetst hij de groei van de bevolking en de groei van het aantal huishoudens. ,,De bevolking van Nederland is in een eeuw meer dan drie keer zo groot geworden, maar het aantal huishoudens is in die tijd verzesvoudigd.’’

Even wat cijfers: bij het begin van de twintigste eeuw telde Nederland 5 miljoen inwoners, nu zijn het er 16,7 miljoen. Sinds 1950, toen de bouw echt op gang begon te komen, zijn er vijf miljoen huizen bijgekomen.
Hij geeft aan dat thans ongeveer 37 procent van de huishoudens bestaat uit één persoon en in de grote steden zelfs meer dan de helft. En voorts een zin die een duidelijke historische boodschap die heel veel mensen niet beseffen: ,,De snel toegenomen en méér gelijkelijk verdeelde welvaart heeft ook de behoefte aan ruimte doen toenemen.’’

Veel meters
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, hoort Nederland volgens hem – gezien de dichte bevolking waar men op een kluitje woont – nu tot de landen waar per persoon juist veel vierkante meters woonruimte beschikbaar is. ,,Etagewoningen, ook uit de jaren vijftig en zestig, die vroeger hele gezinnen moesten huisvesten, worden nu ternauwernood nog geschikt geacht voor één of twee personen.’’
Hij noemt als voorbeeld het architectonisch wereldberoemde sociale woningcomplex De Kiefhoek in Rotterdam (zie nog enkele foto's onder dit artikel) uit 1930 (architect J.J.P. Oud) dat nog steeds bestaat in Rotterdam-zuid (nabij de Groene Hilledijk). De woningen hadden als standaard 60 vierkante meter voor vaak een gezin van acht personen. Schnabel: ,,Na de oorlog werd dat in elk geval nog toereikend geacht voor een half zo groot gezin.’’

Een woonoppervlak van 150 vierkante meter wordt volgens hem thans als prettig maar zeker niet als overdreven groot geacht voor een echtpaar met twee kinderen. ,,Het liefst woont een Nederlander in de helft van een tweekapper van die maat, met een tuin voor en achter, een garage naast het huis en graag ook een schuin dak – en dus een zolder – op het huis.’’

Gewoon aanbellen
Als kind belde hij al aan bij huizen die er interessant uitzagen. ,,Ik vroeg aan de verbaasde mevrouw die opendeed of ik het ‘van binnen’ mocht zien. Ik ontwierp huizen en tekende plattegronden van denkbeeldige steden. Ik ben geen architect of stedenbouwkundige geworden.’’ Maar als directeur van het SCP is hij zeker niet slecht weggekomen.
Daarom is zijn mening over pleinen in ons land ook niet te versmaden. ,,Nederland is geen land van pleinen, zo wordt vaak gezegd, noch van paradewegen of monumentale boulevards.’’ Toch noemt hij enkele voorbeelden. Een slecht voorbeeld: ,,Het Schouwburgplein in Rotterdam is een gemiste kans. Te kaal, te saai, te leeg, te winderig, te weinig leven.’’
Nieuwe pleinen blijken volgens hem moeilijk te maken. ,,Het blijft meestal bij grote ruimtes met skateboarders, hangjongeren en allerhande flodder. Pleintjes met terrasjes lukt al beter, zeker in de binnensteden en op aantrekkelijke buitenlocaties. Ook waar deze in het verleden geen recreatieve functie hadden, is dat nu vaak de grootste aantrekkingskracht.

De bundel van Paul Schnabel is verschenen bij het SCP naar aanleiding van zijn afscheid op 11 maart 2013. Meer informatie over zijn visie op vrijwel alle facetten van onze samenleving is te vinden op www.scp.nl.

Hieronder nog enkele indrukken van de eerder genoemde Kiefhoek. De foto's zijn van Rinus Vuik