Montesquieu, Sinterklaas en Robespierre

30 oktober 2013 door Ronald Glasbergen

Ze verwonderden zich hogelijk over allerlei eigenaardigheden van de Europeanen: over heersers die in een handomdraai miljoenen aan nieuw geld konden scheppen, over een Paus die de meest merkwaardige wonderen van het Christendom onder zijn hoede had en over andere vreemde bijgeloven.

De Perzen van Montesquieu hadden een scherp oog voor merkwaardigheden van de Franse samenleving, maar een van hen, Uzbek bleek aan het eind van het boek als het op zijn eigen omgeving aankwam even bekrompen als het volk dat hij bekritiseerde. Toen hij bericht kreeg dat enkele van de vijf vrouwen uit zijn harem tijdens zijn afwezigheid overspel hadden gepleegd, liet hij ze rücksichtslos executeren.

Shepherd
Door de ogen van Amerikaans-Jamaicaans gendergeleerde Verene Shepherd kan de Sinterklaastraditie met zijn Zwarte Piet heel goed een verholen racistische misstand zijn. Ze schreef in januari namens de Mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties dat Nederland maar even uitleg moest geven over zijn aanvraag om het Sinterklaasfeest op de Unesco lijst van ‘levend werelderfgoed’ te krijgen.

Onzin, antwoord de Nederlandse ambassadeur bij de VN in een brief gedateerd op 10 juli Hij doet dat natuurlijk in diplomatieke termen: Sinterklaas is een kinderfeest uit een legende waarin volwassenen zich vermommen als Sinterklaas en Piet.

'Onschuldig'
‘Kinderfeest’ impliceert hier dat het redelijk onschuldig is. Bovendien heeft Nederland Sinterklaas helemaal niet genomineerd voor Unesco lijst van ‘Levend Cultureel Erfgoed’. Nederland heeft, in tegenstelling tot vrijwel alle andere landen helemaal niets op of voor die lijst van ‘Levend Cultureel Erfgoed’ staan.
Zoiets zegt ook iets over cultuur en hoe we daar mee omgaan. Kennelijk is ‘Levend Cultureel Erfgoed’ niet belangrijk genoeg. Misschien heeft Nederland geen zin in bejaarde tradities, maar zet dan ‘Big Brother’ en ‘Spuiten en Slikken’ als nieuwe tradities er op. Maar dat terzijde.

Aanmerkingen
Op het verleden valt van alles aan te merken, er was veel niet dat er nu wel is. Mensen waren veel minder gelijk, er waren veel grotere klassenverschillen, er was veel leed en onrecht, welke nu volkomen onacceptabel zijn, er waren geen of meer toevallige vangnetten voor armen, zwakken en verworpenen. En één van de grote onrechten waren slavernij en horigheid.
De sporen daarvan zijn onuitwisbaar. Het zijn de slagvelden van de burgeroorlog in Verenigde Staten, het is Liberia, het land van de bevrijde slaven aan de kust van Afrika, het zijn de gekleurde en veelkleurige populaties van de landen die slaven hielden inclusief Nederland en wellicht ook het Sinterklaasfeest.

Waardigheid
Je kan alle resten van het verleden uit willen bannen, inclusief tradities zoals Sinterklaas, de vraag is of dat wel het beste helpt om raciale en etnische discriminatie uit te bannen. Dat laatste gaat ten slotte om waardigheid en de mogelijkheid een eigen culturele identiteit te hebben, hetzelfde waar veel tradities ook over gaan.
Als iemand dat wist was het Montesquieu wel die niet alleen Lettres Persanes schreef maar in zijn latere geschriften met zijn verdeling van de overheidsmacht in drie onafhankelijke delen, rechtsprekers, wetgevers en uitvoerders van de macht (‘Trias Politica’ red.). Die drie moeten elkaar controleren en in evenwicht houden.

Samenleving
Montesquieu maakte daarmee een blauwdruk voor de moderne samenleving. Hij was een verstandig mens die in zijn jonge jaren weliswaar via zijn Lettres Persanes de misstanden van zijn samenleving op de korrel nam maar die daarbij niet vergat ook zijn eigen zwakten te zien.
De bestrijders van het Sinterklaasfeest, mevrouw Shepherd incluis, lijken net als de meest verdedigers van Sinterklaas, die moord en brand schreeuwen te vergeten dat enige inleving in de ander geen kwaad kan. Ze moeten de Perzische Brieven van Montesquieu maar eens lezen.
Sinterklaas en Zwarte Piet hoeven niet op een Unesco sokkel komen te staan, maar hoeven ook, à la Robespierre, geen kopje kleiner worden gemaakt.

Debat met Zwarte Piet vóór- en tégenstanders in Arminius in Rotterdam op 30 oktober.