‘Heli’: Woede als creatieve kracht

26 januari 2014 door Ronald Glasbergen

Geweld trekt de aandacht, dat geldt in film, dat geldt in de werkelijkheid. Dat is de reden dat de drugsmaffia in Mexico zijn slachtoffers voor iedereen zichtbaar van viaducten laat bungelen het werkt dan optimaal terroriserend. Voeg daar een staat, een overheid aan toe, die vaak niet goed functioneert en corrupt is en je houdt terreur over.

Een film die dat vaardig en al zijn grauwheid en banaliteit laat zien, is niet makkelijk te verteren. Zeker als hij zoals de film ‘Heli’ van de Mexicaanse regisseur Amat Escalante die in het IFFR draait, ook nog cinematografisch heel knap geënsceneerd is.

Hardheid
Escalante verdedigt zich in interviews voor de shockerende hardheid van zijn film door te wijzen op de Mexicaanse werkelijkheid. Voor Mexicanen horen de lijken die door bendes in het openbaar zijn opgehangen bij de realiteit van hun bestaan . Een medewerker van het festival die in Mexico woont, vertelde ongevraagd een zelfde soort verhaal. De beelden van het bendegeweld in Mexico die hier zo nu een dan doorsijpelen worden daar dagelijks honderdvoudig door de media versterkt.

Escalante wil het geweld dat je in zijn film ziet, het ongeluk dat mensen die er ongewild in terecht komen, zo tastbaar maken alsof je er zelf bij bent. Als Reygadas van wie ‘Japón’ (2002) in dit festival draait, is hij genadeloos voor zijn publiek. Bunuel was dat trouwens ook in ‘Las Hurdes’ en zijn Mexicaanse ‘Los Olvidados’. Het is enerzijds een reflectie van hardheid onder de oppervlakte van de cultuur en aan de andere kant de woede over datzelfde geweld dat hij in zijn volle brutaliteit wil tonen.

Gewoon leven
Hoofdpersoon Heli, een jaar of twintig oud, leer je kennen via een enquêtrice die langs komt. Beroep: werker in een autofabriek. Stromend water? Ja. Aantal mensen in het huis waar hij woont: Vijf. Zijn vader, zijn zusje, zijn vrouw, zijn baby en hijzelf. Gewoon leven. Zijn vader werkt in de dagploeg, Heli in de avondploeg in dezelfde fabriek. Zijn zusje van dertien of veertien, Estella zit op de middelbare school en heeft een vriendje van zestien, Alberto, die in het leger zit en daar primitief gedrild wordt. Ze willen trouwen. Het geld ontbreekt.

Niet iedereen kan wachten als hij zestien is. Mexico is doorvoerland voor drugs waar schatten mee zijn te verdienen, gecombineerd met een half functionerende overheid. Dat biedt ogenschijnlijk kansen.

Extreem
Het geweld is extreem zoals in de in recensies en op fora veelbesproken scene waarin de genitaliën van een door een bende meegenomen slachtoffer in brand worden gestoken. Zijn mond is dichtgepakt. Op de bank kijken drie jongens afwisselend naar een super grootbeeld tv en naar de man die aan zijn handen is opgehangen. In een hoek kijkt een ander slachtoffer verbijsterd toe.
Tussendoor zijn flarden landschap zichtbaar. Net als de luchten en het licht van schemering. Ze zijn geen onderwerp van reflectie, ze zijn gewoon de onverschillige achtergrond van een verhaal over mensen die hun waardigheid en hun leven trachten te bewaren te midden van op hol geslagen geweld waar zij, net als iedereen die bij zijn verstand is, niets mee te maken willen hebben totdat het, als een onontkoombare noodlot, toeslaat.

Tot zover de moraal. Dit is niet de eerste en niet de laatste film over het Mexicaanse drugsgeweld. De film brengt de waanzin ervan wel heel dicht bij de toeschouwer. In knappe scenes en in rauwe naturelvorm. Escalante kreeg met ’Heli’ in 2013 op het festival in Cannes de onderscheiding voor beste regisseur .