Poetry International 2015
Hans Sleutelaar en de shampoo van Teun de Winter
Geen fictie maar werkelijkheid staat er op 10 juni 2015 achterop het podium van de Grote Zaal van Schouwburg. Er voor aan een tafeltje zitten dichter Hans Sleutelaar en presentator Wim Brands. Af en aan schuiven er gasten aan, waaronder Dirk van Weelden en Teun de Winter. Ze praten over het Rotterdamse dichtersleven van de jaren na ‘de oorlog’ en de impact die dat op hen had.
Het dichten begon serieus te worden ergens eind jaren vijftig. Hans Sleutelaar (1935) uit Rotterdam West achter de Beukelsdijk en Cornelis Bastiaan Vaandrager (1935-1992) van Zuid, gingen naar verschillende middelbare scholen. Ze leren elkaar kennen door de schoolkranten waar ze voor schrijven. Ze lezen Homerus op school en Kerouac erbuiten, schrijven gedichten en doen eindexamen.
Zestien
Brands vraagt aan Sleutelaar: ,,Wanneer schreef je je eerste gedicht?’’ Sleutelaar, denkt even na en antwoordt dat hij zestien was, het gedicht was voor een meisje. Brands vraagt of het een goed gedicht was . Tja, vindt de dichter met 64 jaar hindsight, te veel woorden hé. ,,Je moet weten wanneer je weg moet zijn uit een gedicht.’’
Sleutelaar en Vaandrager werkten beiden als copywriter in de reclame op hetzelfde bureau aan de Coolsingel. Dat werk sloot goed aan bij hun opvattingen van poëzie. De taal diende economische en doelgericht te zijn. Ze zetten zich af, tegen de Vijftigers, de dichtersgroep rond, Kouwenaar, Lucebert, Elburg en de Vlaming Claus, die neigen naar het surrealisme. Vaandrager en Sleutelaar moeten het als dichter hebben van de Rotterdamse werkelijkheid. Een stad die in die tijd met veel heigeweld bezig is zichzelf uit te vinden. Ze krijgen gedichten onder ogen van de Amerikaanse beatgeneratie, dichters als Creeley en Ferlinghetti, vertelt Sleutelaar.
Bondig
Je kent het wel: een middag wachten
tot het gaat misten. Wachten
Zo dichtte Vaandrager in 1961 in `A Foggy day in Rotterdam’. Het is bondige taal die heel dicht bij de spreektaal ligt. Wat er komen gaat wordt hier, in dit gedicht aangekondigd, zegt Sleutelaar er nu op het podium van de Schouwburg over.
Vaandrager en Sleutelaar gaan eind jaren vijftig deel uitmaken van de redactie het tijdschrift ‘Gard Sivik’. Het redactiekantoor van Gard Sivik komt op de Rotterdamse Essenburgsingel te zitten, in het ouderlijk huis van Sleutelaar. Armando en Hans Verhagen komen erbij. Met z’n vieren maken ze Gard Sivik tot platform voor hun poëzie. ,,Het waren dichters die een echt Rotterdams geluid maakten,” vond Poetrydirecteur Bas Kwakman in eerder interview erover.
Het zijn woorden en beelden die je ook op de Rotterdamse straat meekrijgt.
Sleutelaar over het dichten: ,,Het was er of het was er niet. Als het moment daar is, ligt het klaar in je hoofd.’’
Verbazing
Wollt ihr die totale Poesie?
Dit eenregelig gedicht schreef Hans Sleutelaar in 1965. Hij spreekt er nu, in 2015 zijn verbazing over uit dat die regel, ‘zo lang is blijven hangen’. Maar zo gek is dat nog niet. Het is een regel, een korte volzin als een tram die in de oorlogswinter door de bocht van de rails krijst. ,,Sleutelaar bezit geheimzinnige grootheid,’’ zegt collega Gard Sivik schrijver Hans Verhagen erover op een Belgische website.
De toehoorders van het spektakel in de Grote Zaal van de Schouwburg konden die grootheid zelf meemaken. Het ging over het bovengenoemde en meer. Het ging over de Haagse Post waar Sleutelaar adjunct-hoofdredacteur was en genadeloos overbodige woorden schrapte. Het ging, in een demonstratie van concrete poëzie, over de shampoo van Teun de Winter. Goede gasten, goede presentator.
Buitenkans om deze grote (ex-) Rotterdamse dichter te horen spreken in, nog steeds uiterst bondige, tegenwoordige tijd.
Bepaalde fragmenten uit dit artikel verschenen eerder in 2013 op de site Vers Beton onder de titel: Van Dale en ‘Vaan’
Poetry International Rotterdam loopt nog tot en met 13 juni in de Rotterdamse Schouwburg met een gerelateerd programma op diverse andere plaatsen in Rotterdam. Zie hier het programma en de live-stream.
-20090804-S.JPG)
.gif)
