De 'opinie'tribunalen van Rotterdam

30 augustus 2015 door de Redactie
De 'opinie'tribunalen van Rotterdam
Het door Nederland voorgestelde tribunaal over de MH17 is afgeketst op een veto van de Russische vertegenwoordiger in de Veiligheidsraad van de VN. Daarmee is het tribunaal als juridische vorm van de baan.

Er is echter nog een andere vorm van tribunaal mogelijk: een tribunaal ‘d’opinion’, een op beïnvloeding van de publieke opinie gericht niet-juridisch tribunaal.



In het Rotterdam van na de Tweede Wereldoorlog heeft een drietal spraakmakende tribunalen plaatsgevonden. Dat waren dus alle drie zogenoemde tribunalen ‘d’opinion’. Wat de procedure betreft sloten zij aan bij de prestigieuze tribunalen van Neurenberg en Tokio. Maar ze hadden geen juridische consequenties. Zij werden immers gesticht door collectieven van (vooraanstaande) personen en niet door de VN. Zij ‘produceerden’ morele uitspraken.

 De ‘moeder’ van dit soort tribunalen is natuurlijk het Vietnamtribunaal, gehouden in Roskilde (Denemarken) in 1967, opgezet door Lord Russell.De ‘moeder’ van dit soort tribunalen is natuurlijk het Vietnamtribunaal, gehouden in Roskilde (Denemarken) in 1967, opgezet door Lord Russell met medewerking o.a. van Jean Paul Sartre. Sindsdien heten dit soort tribunalen ook wel Russelltribunalen. Het tribunaal van Roskilde beoordeelde (en veroordeelde) het optreden van de VS in de Vietnamoorlog.

Het Boekentribunaal
In 1949 vond ter gelegenheid van de toenmalig boekenweek het ‘Boekentribunaal’ plaats. Een literair pseudo-proces waarin niemand minder dan Anna Blaman, de bekendste Nederlandse schrijfster van dat moment, de gedaagde was. Het proces opgezet door een aantal collega’s van haar, destijds uitgezonden op de radio door de VARA, vond plaats in het Rotterdamse Beursgebouw.
Het is de geschiedenis ingegaan als een ongekende schandaal in de Nederlandse Letteren. Vooral de aanklager Albert Helman speelde een dubieuze rol.
Anna Blaman, bij het verschijnen van ‘Eenzaam avontuur’ een jaar daarvoor al niet zuinig onder vuur genomen door recensenten van katholieke en gereformeerde zijde, voelde zich zeer geraakt door de welhaast nog onfatsoenlijker behandeling die haar van de kant van uitgerekend haar collega’s ten deel viel.

Het literair pseudo-proces tegen Anna Blaman is de geschiedenis ingegaan als een ongekend schandaal in de Nederlandse letteren.Het werd gaandeweg ‘het tribunaal’ immers steeds duidelijker dat niet het schrijverschap van Anna Blaman aan de orde was maar haar lesbische geaardheid.
In 2006 is een reconstructie van dit wonderlijk proces opgevoerd in het Arminiusgebouw op grond van een terug gevonden typoscript van het Boekentribunaal van 1949 onder regie van Fred van der Hilst, in een bewerking van Hans Sibarani. De rollen in het stuk werden vervuld door een aantal ‘bekende Rotterdammers’, o.a. de toenmalige burgemeester Ivo Opstelten.

Het Internationaal Watertribunaal
Op 3 t/m 8 oktober 1983 werd het Internationaal Watertribunaal alhier gehouden.
De aanklagers, 90 Europese Milieuorganisaties, beschuldigden een aantal bedrijven van het storten van zware metalen gechloreerde koolwaterstoffen en radioactieve stoffen in de rivieren Maas, Rijn, Schelde, Eber en Weser.
Al deze gevaarlijke stoffen kwamen volgens de organisatoren van het tribunaal voor op de zwarte lijsten die bij internationale milieuverdragen horen.
Nederlandse organisaties daagden in het bijzonder de producent van chemische bestrijdingsmiddelen Duphar aan.
Alsook Shell Nederland Chemie. Financiële steun ontving het tribunaal o.a. van het Nederlandse ministerie van Volksgezondheid en Milieuhygiëne en de gemeente Rotterdam.
,,Als gemeente worden we hier direct geconfronteerd met de gevolgen van illegale stortingen in de rivier, o.a. in de vorm van verontreinigd havenslib.” Aldus de gemeente Rotterdam.

Tribunaal voor de Vrede (inzake de plaatsing van kruisraketten)
‘Is de plaatsing van kernwapens (kruisraketten) in strijd met de regels van het internationaal volkenrecht, dat de burgerbevolking geen doelwit mag zijn van een militaire aanval?’
Deze en nog veel meer volkenrechtelijke vragen kwamen aan de orde tijdens het ‘Tribunaal voor de Vrede’ dat in september 1985 gedurende een week in de Laurenskerk werd gehouden.

 ‘Is de plaatsing van kernwapens (kruisraketten) in strijd met de regels van het internationaal volkenrecht, dat de burgerbevolking geen doelwit mag zijn van een militaire aanval?’Het tribunaal, gevormd door onafhankelijke vooraanstaande rechtsgeleerden beoogde een objectieve toetsing van het kernwapenbeleid aan o.a. het Nederlandse recht, met name de Grondwet en het Volkenrecht.
Uitdrukkelijk werd het rechtsbeginsel. ‘Audi et alteram partem’ - ‘hoor ook de andere kant’ toegepast. Zowel de critici als de verdedigers van het kernwapenbeleid (bv. de oud-secretaris van de NAVO Joseph Luns) werden gehoord.
Het streven was om het tribunaal een uitspraak te laten doen met het oog op de peildatum van 1 november van dat jaar, waarop het Nederlandse kabinetsbesluit tot het al dan niet plaatsen van 48 kruisraketten in Woensdrecht zou plaats vinden.
Uniek aan het Rotterdamse Tribunaal was dus de nog niet eerder uitgevoerde toetsing van het gebruik van atoomwapen aan het volkenrecht.
Te noemen valt o.a. het Landoorlogreglement uit 1907, het Genocide verdrag (ter voorkomen van volkenmoord) van 1948, de Conventies van Genève én de beginselen van de tribunalen van Neurenberg en Tokio, waar respectievelijk de Duitse en Japanse regering en hun trawanten werden veroordeeld voor hun misdaden tijdens de tweede wereldoorlog.
Aan deze beginselen wordt iedereen – dus niet alleen regeringsleiders en militairen- geacht zich te houden. Zo luidt een van de uitspraken van Neurenberg dat ‘iedere burger’ de plicht heeft te voorkomen dat er misdrijven tegen de vrede worden gepleegd. Te vrezen valt dat deze verregaande burgerplicht ook heden nog de meeste burgers van Nederland onbekend is.

Omdat het ‘Tribunaal van de Vrede’, aanstaande septembermaand precies dertig (!) jaar geleden gehouden is, zal ik in een aantal vervolgbijdragen in ‘Rotterdam, Vandaag & Morgen’ nader op dit tribunaal ingaan.

(Binnenkort op deze site)

Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.