Kijkje in leven transgender

04 juli 2016 door de redactie

Als enige student audiovisueel kreeg zij twee keer het cijfer 9 voor haar eindexamenproject: een mobiele escape room ingebouwd in een caravan. Een 9 voor onderzoek en een voor het ontwerp en de uitvoering. Het is een persoonlijke ontmoeting met een transgender in wiens leven je even een kijkje neemt. Een nieuwe stijl van documentaire waarbij de kijker niet alleen hoort en ziet, maar ook voelt en ruikt en op deze manier ook beleeft, ervaart. Je stapt voor even in deze rol, maar ervaart nooit echt wat een transgender voelt. De Rotterdamse Naomi Martopawiro (1992) voelde zichzelf toen ze haar geaardheid ontdekte ‘ongemakkelijk’, hoewel ze al sinds haar zesde wist dat ze meer op meisjes viel dan op jongens.

Bij het instappen van de zwart geschilderde caravan word je overvallen door de geur van deodorant: AXE, het symbool voor mannelijkheid. Maar achter dat masker van mannelijkheid schuilt een andere wereld. Steeds word je bij het ontrafelen van de verborgen codes op het verkeerde been gezet: de kledingkast van een tiener. De meisjeskleding ligt op een hoopje onder in de kast, de jongenskledingstukken hangen stuk voor stuk aan hangertjes. Wat is dat? Een borstkasbinder van micro fiber. Je voelt je een voyeur en hebt de neiging te voelen hoe strak die om je borst zit.

Tegenstrijdige gevoelens van nieuwsgierigheid en gêne. De ontwerpster Naomi is zelf lesbisch, maar ze volgt het verhaal van Laurens: een transgender van vrouw naar man. Naomi: ‘ik ontdekte dat homoseksualiteit op middelbare scholen nu meer geaccepteerd wordt dan toen ik op school zat. Ik voelde me ongemakkelijk maar werd niet gepest. Over transgenders hangt een veel groter taboe. Daarom heb ik het verhaal van een transgender gekozen.’ Na grondig onderzoek en vele interviews met voorlichters en transgenders, kwam ze tot het concept. ‘Het is een manier van kennis maken met een nog onbekende wereld op een innovatieve, luchtige en speelse wijze. De bedoeling is dat ik een brug sla tussen mensen en deze voor velen nog onbekende wereld en dat dit onderwerp bespreekbaar wordt en transgenders hun fundamenteel recht op erkenning krijgen.’

Niet gelukkig zijn in je eigen lichaam. Twijfelen over wie je bent. En een ontkenningsfase over wie je eigenlijk wilt worden. Die verschillende fases in het leven van Laurens beleef je op een haast natuurlijke manier in de caravan. Bij Laurens (nu 19 jaar oud) was dat gevoel om liever een jongen te zijn er al vroeg. Vanaf zijn derde droeg Laurens, toen nog Laura, alleen maar jongenskleren.

Laurens: ,,Er werd toen nog niet van opgekeken. Er waren wel meer stoerdere meisjes die in jongensvesten liepen. Het werd gezien als een fase, waar ik wel overheen zou groeien.’’ Het bleek echter geen fase te zijn. Op de basisschool voelde hij zich nog steeds fijner in jongenskleren. Hij werd vaak gepest door zijn kledingkeuze. Niet alleen door klasgenootjes, maar ook leraren maakten er grapjes over. ,,Zo moest ik bijvoorbeeld in de eindmusical van groep acht een lesbienne spelen. De leraar dacht dat dit wel bij mij zou passen. Hier schrok ik van.’’

Terwijl je in de caravan de codes ontrafelt van de sloten van de kasten en de laden waarachter het geheim van Laurens schuilt, hoor je een radio-uitzending waarin Laurens zijn verhaal gaandeweg met een zwaardere stem vertelt. Het interieur van de caravan oogt als een jongenskamer: de geur van deodorant, een rommelig bed met een zwembroek. In de lades van het ladekastje zijn de vrouwelijke spulletjes van vroeger opgeborgen: tampons, scheermesje, barbiepop. Het brengt de bezoeker op een dwaalspoor.

Op school hield het getreiter niet op. Ook niet na een gesprek op school samen met zijn ouders. ,,Dat was het moment dat ik besloot om weer meisjeskleren te dragen. Ook al voelde ik mij er absoluut niet fijn in, het moest van mezelf. Ik wilde dat het pesten zou stoppen.’’ Laurens heeft dit twee jaar volgehouden. ,,Maar toen op een dag mijn mascara op was, dacht ik bij mezelf: ik ga geen nieuwe halen. Dit is niet wie ik ben. Ik wist al vrij snel dat ik niet geïnteresseerd was in mannen. Maar of ik echt lesbisch was, wist ik ook niet. Het was een lastige periode voor mij. Tegelijkertijd wilde ik mijn lange haar afknippen tot een kort kapsel. Maar dan zou ik een lesbienne zijn met stekelhaar. Zo zag ik mijzelf totaal niet.’’

Nu Laurens zijn borst- en buikoperaties onlangs (februari van dit jaar) heeft ondergaan is hij hoe hij zich altijd heeft gevoeld: een man. Dat gevoel zichzelf te kunnen zijn werd definitief ‘toen ik me officieel Laurens mocht noemen.’ Dat document kreeg hij in november 2014.

De caravan met de Escape Room van Naomi Martopawiro is voor het publiek open van 7 tot en met 10 juli van 11.00 tot 18.00 uur (donderdag en vrijdag tot 23.00 uur) tijdens de Finals van de Willem de Kooning Academie, tegenover station Blaak.

Herman Spinhof is gastauteur en onderzoekend freelance-journalist. Hij schrijft ook boeken. Zo is hij nu bezig met verhalen van Molukkers ten tijde van de Japanse bezetting, de Bersiap en de RMS-periode. Verwachte publicatie van het boek in 2017 bij uitgeverij Walburg Pers.

Foto's: Herman Spinhof.