Saskia Stuiveling de ‘Pietje Precies’ van de Algemene Rekenkamer

11 mei 2017 door Jim Postma

donderdag 11 mei, deel een, vrijdag deel twee

Bij de Algemene Rekenkamer stond Saskia Stuiveling bekend als een pietje precies. Geen slechte bijnaam voor de eerste vrouwelijke President (1999 – 2015) van dit door ‘politiek Den Haag’ zeer gevreesde instituut. Volgens haar eigen medewerkers in die tijd stond zij te boek als een perfectionist. (Foto hiernaast: Intermediair)

‘Zij inspireerde daarmee de hele Rekenkamer, maar dreef anderen soms tot wanhoop.’ Een betere omschrijving en een mooier compliment kon Saskia niet krijgen.

Deel 1.

Twee weken voor haar 72e verjaardag overleed zij totaal onverwachts aan een hartfalen in haar woning in Rotterdam-Kralingen. Op donderdag 20 april, om precies te zijn. Dit veroorzaakte in veel kringen binnen en buiten de stad een ware shock.

In de eerste plaats natuurlijk in haar hechte familie: haar echtgenoot Dop Scheewe, kinderarts, hun twee kinderen Nienke en Titus, de kleinkinderen. De herdenkingsdienst vlak bij haar woonhuis, in de Hoflaankerk op vrijdag 28 april was voor alle aanwezigen om niet te vergeten. Na de dienst is Saskia Stuiveling in besloten kring bijgezet op de begraafplaats Kralingen.

Foto: Een nog steeds volstromende Hoflaankerk, waar wat later voor velen geen zitplaats meer was te krijgen. Binnen in de kerk mocht niet worden gefotografeerd, maar wat velen wel deden met mobieltjes. (Foto: Rinus Vuik)

De Hoflaankerk was afgeladen, zeker met zo’n 600 aanwezigen, onder wie verschillende prominenten, zoals de voormalige Rotterdamse burgemeesters Bram Peper en Ivo Opstelten, de voormalige premier Jan Peter Balkenende en de nieuwe President van de Algemene Rekenkamer Arno Visser. Maar ook een zeer kleurrijke ‘pluimage’ die Saskia in de loop der jaren om zich heen had verzameld. In het bijzonder de Chileense gemeenschap waarmee zij tot het einde van haar leven een warme, haast liefdevolle, band had.

Foto: Een afgeladen Hoflaankerk voor de Herdenkingsdienst van Saskia Stuiveling. Op de voorgrond rechts op de rug gezien voormalig burgemeester Bram Peper met naast hem Maria Heiden, oprichtster van boekhandel v/h Van Gennep. (Foto: Rinus Vuik).

Indrukwekkend was het moment dat zij binnen werd gedragen in een eenvoudige kist, door zes jonge dragers. Terwijl iedereen vanzelfsprekend in stilte was opgestaan, werd zij begroet volgens de Chileense traditie: ‘Compañera Saskia Stuiveling’ klonk het luidkeels in de protestantse kerk. ‘Presente’ antwoordden tientallen die met dit ritueel op de hoogte waren uit volle borst. Dat werd driemaal herhaald. En daarna, weer driemaal: ‘Ahora y siempre’. Nu en altijd!

Foto: Zes jonge dragers droegen Saskia Stuiveling de Hoflaankerk binnen in een eenvoudige kist. (Foto: Rinus Vuik)

Een zee van bloemen omhulde vervolgens de kist op het podium. De ceremoniemeester was Niels Jens. Het herdenkingsprogramma was strak geregisseerd, met als sprekers dochter Nienke Scheewe, Daniël Mayor Mallarino , Arno Visser, Alexander Rinnooy Kan (Eerste Kamerlid voor D’66), Gerdi Verbeet (voormalig voorzitter Tweede Kamer en ‘grande dame’ van de PvdA), Jorge Arrate (voormalig minister of State in de Chileense regering van Salvador Allende (1970 – 1973) en ten slotte Dop Scheewe.

Tussen de toespraken door klonk Smile – Tony Bennett & Barbara Streisand ; River flows in you – Yiruma; Your Song – Elton John; A song for mama – Boyz II Men; Goodbye my lover – James Blunt en het hartverscheurende Thinking about you – live door Freshkid, die een staande ovatie kreeg.

Deel 2

Freshkid stond daar zo ongelooflijk intens te swingen en te zingen naast de kist van Saskia dat haast iedereen een spontane glimlach op het gezicht kreeg. En met een beetje fantasie kon je ‘de rekenmeester’ zelf zien mee te dansen.

Was dan alles zo koek en ei dat er geen ‘foutje’ in de regie viel te bespeuren? Iedereen deed immers zo ontzettend goed zijn best, inclusief ceremoniemeester Niels Jens, om er een onvergetelijke Herdenkingsdienst van te maken. Helaas voor de vele Saskia-fans ging het fout met het geluid. Of dit aan de akoestiek van de kerk lag of aan de geluidsinstallaties zal wel in het midden blijven.

Feit was dat bij de ingang van de kerk, dus aan de kant van de Oudedijk, praktisch niet te verstaan was wat op het podium werd gezegd. Zelf stond ik daar te midden van Saskia’s grote groep Chilenen die er regelmatig over klaagden, net als andere toehoorders. Tientallen keren hoorde je door de microfoons alleen maar ‘Saskia’ en voor de rest niets. Met name voor de groep Chilenen was dit bijzonder sneu. En zo leken de sprekers ook eindeloos lang te duren, terwijl zij gemiddeld zo’n tien minuten spraken.

Je kon zelfs de strenge, maar altijd humorvolle Saskia, de ‘pietje precies’ horen zeggen: ‘Soundcheck mijne heren, denk om de soundcheck!’ Jammer en nog eens jammer. Een herdenkingsdienst is altijd maar eenmalig in het leven, terwijl je wel levenslang kan blijven herdenken!

Niet fotograferen
Jammer was ook voor de fotograferende pers dat er geen foto’s mochten worden gemaakt van deze eenmalige happening, zoals van het onvergetelijke optreden van Freshkid. En van een geroerde Dop Scheewe en zijn familie in het midden van de kerk.

Maar daarvoor, zo kondigde ceremoniemeester Niels Jens eerder aan, was een andere professionele fotograaf ingehuurd om voor privédoeleinden de hele ceremonie in beeld te brengen. Natuurlijk het goed recht van de organisatoren. Maar wel zuur om te moeten constateren dat tientallen met mobiele telefoontjes wel beelden konden maken.

Of er van de hele dienst nog wel videobeelden zijn gemaakt is niet bekend, maar wel te hopen. Zeker ook voor de gehele Chileense gemeenschap die eerder Saskia met Chileense muziek en zang van haar woonhuis in Kralingen naar de kerk brachten. Speciaal voor hen was zij en voor altijd hun ‘Moedertje Chili’.

Zo schreef Saskia Jenne Stuiveling (3 mei 1945 geboren in Hilversum) later in het boek ’40 jaar, 40 verhalen over de Chileense vluchtelingen en solidaiteit’, onder meer het volgende: ‘Ik had vanaf dag één Chilenen in mijn kamer.’ Dit was dus na de coup tegen Salvador Allende in 1973. Zij adopteerde vervolgens twee kinderen uit dat land.

Hieronder een mooie foto van Saskia Stuiveling gemaakt door Paul Hošek.

Foto: Onder de vele bekenden hier voormalig burgemeester Ivo Opstelten met echtgenote bij het condoleance-register. (Foto: Rinus Vuik)

Foto hieronder links: Minister Plasterk was een van de bekende aanwezigen (Foto: Rinus Vuik)

Foto hierboven rechts: Jozias van Aartsen, VVD politicus en voormalig burgemeester van Den Haag (Foto: Rinus Vuik)

Foto: In het midden fotograaf Vincent Mentzel met partner en rechts filmer Chiem van Houwelingen. (Foto: Rinus Vuik)

Foto: Voormalig wethouder en staatssecretaris Hans Kombrink.(Foto: Rinus Vuik)

Foto: Voormalig stadsdichter Jana Beranová, goede vriendin en oud-studiegenoot van Saskia Stuiveling. (Foto: Rinus Vuik)

Foto: Voormalig premier Jan Peter Balkenende.(Foto: Rinus Vuik)

Foto: Een onderonsje van de prominenten na afloop van de Gerdenkingsdient. (Foto: Rinus Vuik)

Haar inzet hier voor de gevluchte Chilenen en de landgenoten in Chili zelf is gedurende haar hele leven blijven bestaan. Wat weinigen ook van haar wisten is dat zij van kindsbeen af actrice wilde worden.

Prominent
Maar de dochter van letterkundige en hoogleraar Nederlandse Letterkunde, prof. dr. Garmt Stuiveling, koos er uiteindelijk voor om rechten en bedrijfskunde te studeren aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam. Na haar studie werd zij medewerker van burgemeester André van der Louw. Of, zoals op het stadhuis werd gezegd: ‘Zowel de rechter- als linkerhand van Van der Louw.’ Stuiveling vervulde een prominente rol in de PvdA. In het kabinet Van Agt 2 werd zij staatssecretaris van Binnenlandse Zaken.

Zowel in haar actieve carrière als na haar pensionering als president van de Algemene Rekenkamer was en bleef zij actief. Zij was onder meer juryvoorzitter van de Libris Literatuurprijs, commissaris bij de Generale Bank en voorzitter van de Rotterdamse Persprijs.

In advertenties in onder meer de NRC na haar overlijden was te lezen dat zij gedurende haar leven vele onderscheidingen kreeg. Zo was zij benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw, commandeur in de Orde van Oranje-Nassau, Grootofficier in de Orde van Leopold II, België en ambassadeur van de Anne Vondeling Prijs.

De Algemene Rekenkamer, ondertekend door haar toenmalige collega’s Arno Visser, Francine Giskes en Ellen van Schoten, schreven in de ‘rouwadvertentie’ die haast als een feestelijke advertentie kan worden beschouwd: ‘Met grote waardering en respect herdenkt de Algemene Rekenkamer de fabelachtige energie, dossierkennis en caleidoscopische belangstelling van haar oud-president.’

Om te vervolgen met: ‘We herinneren ons haar indrukwekkende staat van dienst in het openbaar bestuur, haar creativiteit en haar toekomstgerichte visie op de aard van de functie van ons instituut, altijd met een scherp oog,’ aldus de Algemene Rekenkamer.

Vertrouwen
In deze context sprak Saskia Stuiveling zelf eens de gevleugelde woorden: ‘Vertrouwen krijg je niet vanzelf, het is niet te koop. Je krijgt het niet cadeau en je kunt het nergens lenen, maar je kunt het wel verdienen.’

In een mooie necrologie in de NRC van maandag 24 april schreef redacteur Philip de Wit Wijnen onder meer: ‘Haar moeder was ruim honderd jaar geworden, dus hield Stuiveling er rekening mee nog een derde periode van dertig jaar voor de boeg te hebben. ‘Zij heeft geleerd oud te worden, maar ze had geen plan. Dat zou ik wel willen hebben’, vertelde Stuiveling in een afscheidsinterview.

Video hieronder: Korte film van het dragen van de kist van huis naar de kerk. (met dank aan Juan Heinsohn Huala)

Bij het eerst verschijnen van deze krant, Rotterdam Vandaag & Morgen, nog als papieren weekblad in september 2008 vertelde zij in een interview met Geert-Jan Laan en Jim Postma het volgende over het verschil tussen het Rotterdam van toen en het Rotterdam van nu (2008): ‘De knik’, of de omslag van toen en nu zat hem in de periode na de Koopgoot. Met dat gevoel van ‘we moeten nog wat doen.’

‘Als ik nu terugkijk zie ik drie grote stappen voor Rotterdam: de wederopbouw, de stadsvernieuwing, en de integratie. Dat zijn voor mijn gevoel de drie grote projecten als het over de stedelijke samenleving gaat. Maar het aardige en uitdagende van Rotterdam is, bestuurlijk gezien, dat er naast een stedelijke samenleving, een economische opdracht ligt. En die twee lijnen lopen soms parallel en soms zijn het hele eigen trajecten’, aldus Stuiveling destijds. (Deze papieren krant van Rotterdam Vandaag & Morgen met het twee pagina’s grote interview is nog als ‘collectors item’ inmiddels bij deze krant te verkrijgen.)

Foto: Saskia Stuiveling gefotografeerd door Kadir van Lohuizen in het boek ‘40 jaar 40 verhalen Chileense vluchtelingen en solidariteit’ (2013).

‘Hand in hand’
Aan het slot van de Herdenkingsdienst vertelde Leo Bruijn, fractievoorzitter van de PvdA in Rotterdam: ‘Het was een mooie bijeenkomst tussen politiek en zakenlui. Zoals tijdens de receptie in de kerk bleek. Onderonsjes waarbij nog onderlinge zaken werden gedaan.’

Dop Scheewe had voor alle bezoekers nog een leuke uitsmijter. Hij zei net voordat de dienst was afgelopen: ‘Draait u nu het programmaboekje om!’ Vervolgens verzocht hij een ieder elkaar de hand te geven. Waaraan met een gulle lach vervolg werd gegeven. Toen zongen wij uit volle borst de daar staande tekst:

Hand in hand lieve vrienden
Hand in Hand voor Saskia
Veel woorden en daden
Dat was Saskia

‘Saskia was een kaars die brandde aan twee kanten. Zij genoot van dit leven zo intens, snoepte er van aan alle kanten.’ Had Dop Scheewe nog daarnet gememoreerd.

Dat geldt trouwens ook voor haar vele intieme vrienden. Met hun ‘treintjes en wijntjes’, en met vaak een sigaretje in de hand. ‘Pluk de dag!’ Genieten met volle teugen als ‘ouwe snoepers.’ En tot slot, speciaal weer voor onze Saskia Stuiveling, een kleine variatie op een wereldberoemde tekst:

‘Old sweethearts never die, they just fade away.’

(Met bijzondere dank aan Jana Beranová (research en literatuur), Rinus Vuik (fotografie) en Hennie van der Zouw lay-out vanuit provider Avant – JP).